Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια ανησυχητική αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας σε μικρά παιδιά και εφήβους. Κάποιοι ειδικοί εκτιμούν ότι ένας από τους παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή την κατάσταση είναι η σύγχυση – και η έντονη αντιπαράθεση – γύρω από το αν και πώς πρέπει να διδάσκονται οι ηθικές αξίες. Κάθε οικογένεια και κάθε πολιτισμός έχουν τις δικές τους αξίες. Ο πιο ασφαλής τρόπος να σεβαστούμε όλες τις οπτικές είναι να περιορίζουμε τη διδασκαλία των «αξιών» στα πιο θεμελιώδη, κοινά αποδεκτά στοιχεία: τον σεβασμό προς όλους και την καλλιέργεια βασικής ανθρωπιάς.
Η «βασική ανθρωπιά» είναι η έμφυτη ικανότητα να νοιαζόμαστε για την ευημερία των άλλων. Μέσω του σεβασμού, της βοήθειας, της φροντίδας και της προστασίας μάς επιτρέπει να ξεπερνάμε προκαταλήψεις και προσωπικά όρια για να αναγνωρίζουμε την αξία κάθε ανθρώπου.
Διαβάστε επίσης: Γεννιόμαστε «άνθρωποι» ή γινόμαστε; Τι μαθαίνουμε στο παιδί;
Όσο πιο πολύ ερχόμαστε σε επαφή με αυτήν την πλευρά του εαυτού μας, τόσο πιο ανθρώπινα νιώθουμε. Και όταν απομακρυνόμαστε, γινόμαστε πιο ψυχροί και αδιάφοροι. Για τα παιδιά, η βασική ανθρωπιά μπορεί να αποτελέσει το θεμέλιο πάνω στο οποίο «χτίζονται» όλες οι υπόλοιπες πλευρές της ταυτότητάς τους.
Τα παιδιά χρειάζονται καθοδήγηση
Χωρίς έναν ηθικό «πυξίδα», τα παιδιά είναι πιο ευάλωτα σε άγχος, κατάθλιψη ή επιθετικότητα. Ένα βασικό ηθικό πλαίσιο που μπορεί να γίνει αποδεκτό από όλες τις κουλτούρες είναι απλό:
- Το να φροντίζεις είναι καλό.
- Το να πληγώνεις είναι κακό.
Η αυτοεκτίμηση χτίζεται πάνω στον αμοιβαίο σεβασμό. Και, όπως σημειώνουν οι ειδικοί, «λίγο από τον καθένα μας υπάρχει σε όλους μας» – κανείς δεν είναι πραγματικά μόνος.
Η αντίφαση των συναισθημάτων και των αξιών
Τα συναισθήματα αντικατοπτρίζουν την εμπειρία μας, όχι το ποιοι είμαστε. Είναι παροδικά και ευμετάβλητα. Επηρεάζονται από τη φυσιολογία μας (πείνα, κούραση, ασθένεια) και από παλιές εμπειρίες. Τείνουμε να αντιδρούμε ξανά και ξανά με τον ίδιο τρόπο, αναπαράγοντας παλιά μοτίβα.
Οι αξίες, από την άλλη, καθορίζουν την ταυτότητά μας. Είναι σταθερές στον χρόνο, λιγότερο επηρεασμένες από εξωτερικά ερεθίσματα, και εκφράζουν το ποιοι θέλουμε να είμαστε.
Όταν ενεργούμε με βάση τις αξίες μας, τα συναισθήματά μας αλλάζουν προς το καλύτερο. Νιώθουμε πιο αυθεντικοί, με λιγότερη ενοχή ή άγχος. Όταν όμως δρούμε αποκλειστικά βάσει στιγμιαίων συναισθημάτων, κινδυνεύουμε να παραβούμε τις αξίες μας.
Αν τα παιδιά μεγαλώσουν με μια σταθερή βάση ανθρωπιάς και ηθικού χαρακτήρα, τότε μπορούν να εξερευνήσουν και τις υπόλοιπες πτυχές της ταυτότητάς τους με λιγότερο άγχος, λιγότερη θλίψη και μικρότερη πιθανότητα παραβατικής ή αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.
