Διατροφή χωρίς γλουτένη στην εγκυμοσύνη. Γίνεται;

Τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για την πλήρη αποχή της γλουτένης από το διαιτολόγιο μας. Η Ολιστική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, Ιωάννα Μανδηλάρη, μας εξηγεί πόσο ωφέλιμη ή αναγκαία είναι μια τέτοια διατροφή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. 

Τι είναι η γλουτένη

Η γλουτένη είναι πρωτεΐνη του ενδοσπερμίου του μαλακού σιταριού, κριθαριού και σίκαλης, η οποία αποτελείται από τη γλοιαδίνη και γλουτελίνη και σε αυτή οφείλεται το «φούσκωμα» του ζυμαριού του ψωμιού. Η δυσανεξία στη γλουτένη, ονομάζεται κοιλιοκάκη και αποτελεί αυτοάνοσο νόσημα που μόνη θεραπεία έχει την πλήρη αποχή της πρωτείνης αυτής από το διαιτολόγιο. Όταν η γλουτένη προσλαμβάνεται από κάποιον με κοιλιοκάκη, προκαλεί μια ανοσολογική φλεγμονώδη αντίδραση, η οποία προκαλεί την ατροφία των λαχνών του λεπτού εντέρου, με αποτέλεσμα αυτό να οδηγεί σε διαταραχές της φυσιολογικής πέψης και μειωμένη απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών των τροφών. Εκτός όμως από τα άτομα με διεγνωσμένη κοιλιοκάκη, ολοένα κ περισσότεροοι επιλέγουν μια διατροφή χωρίς γλουτένη καθώς θεωρούν ότι θα αδυνατίσουν και θα μειώσουν το ‘’φούσκωμα’’ συμπλέοντας με τη διατροφική μόδα.

Κοιλιοκάκη και εγκυμοσύνη

H κοιλιοκάκη δεν αποτελεί πρόβλημα κατά τη διάρκεια της κύησης, από τη στιγμή που έχει διαγνωστεί και είναι υπό έλεγχο. Σε περιπτώσεις όμως μη διεγνωσμένης κοιλιοκάκης, είναι πιθανή η εμφάνιση επιπλοκών. Συγκεκριμένα, υπάρχει αυξημένος κίνδυνος αποβολής, υπογονιμότητας, καθυστερημένης ενδομήτριας ανάπτυξης, γέννησης μωρών με χαμηλό βάρος, και θνησιγένειας λόγω υποσιτισμού. Από τη στιγμή που διαγνωστεί η νόσος και ακολουθηθεί διατροφή ελεύθερη γλουτένης, ο κίνδυνος επιπλοκών ελαχιστοποιείται. Ακόμη και ίχνη γλουτένης από διεσταυρούμενη επιμόλυνση τροφίμων είναι επικίνδυνα, οπότε στα συσκευασμένα τρόφιμα πρέπει να αναγράφεται ‘’ελεύθερο γλουτένης’’. Ιδανικό θα ήταν να διαγνωστεί πριν την εγκυμοσύνη και να ακολουθηθεί η κατάλληλη διατροφή, καθώς η φλεγμονή του εντέρου, που οδηγεί σε δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών, δεν υποχωρεί άμεσα.

Στην διατροφή χωρίς γλουτένη, όπως και σε κάθε ειδική δίαιτα, είναι επόμενο ότι μπορεί να υπάρχουν ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά, κάτι που ιδιαίτερα κατά την περίοδο της κύησης πρέπει να αποφευχθεί. Έχοντας αποκλείσει από το διαιτολόγιο τα δημητριακά, πρέπει να γίνει ιδιαίτερη προσπάθεια για την κάλυψη αναγκών σε θρεπτικά συστατικά, μέσω της διατροφής ή ακόμα και συμπληρωμάτων βιταμινών και μετάλλων. Τα θρεπτικά συστατικά των οποίων είναι πιθανή η έλλειψη και θα πρέπει να προσέξουμε ιδιαιτέρως για την επαρκή πρόσληψή τους κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, είναι τα παρακάτω:

Φολικό οξύ

Το φολικό οξύ ή βιταμίνη Β9 , διαδραματίζει σπουδαίο ρόλο, ιδιαίτερα τις πρώτες εβδομάδες της κύησης, καθώς είναι απαραίτητο για την ρύθμιση της γονιδιακής έκφρασης και την παραγωγή νέων κυττάρων. Η έλλειψη του έχει συνδεθεί με επιπλοκές που σχετίζονται με τον μη ομαλό σχηματισμό του νευρικού σωλήνα του εμβρύου. Η επαρκής πρόσληψη φαίνεται ακόμη, πως μειώνει τον κίνδυνο προεκλαμψίας και αναιμίας της μητέρας. Για τους λόγους αυτούς η συνιστώμενη ημερήσια δόση από 400 μg αυξάνεται στα 600 μg κατά την εγκυμοσύνη. Είναι σύνηθες τα δημητριακά να εμπλουτίζονται με φολικό οξύ οπότε ο αποκλεισμός τους μπορεί να οδηγήσει σε έλλειψη. Καλές πηγές φολικού οξέος που μπορούν να συμπεριληφθούν στη δίαιτα χωρίς γλουτένη είναι οι φακές, το σπανάκι, τα σπαράγγια και τα μαυρομάτικα φασόλια.

Σίδηρος

Κατά τη διάρκεια της κύησης οι απαιτήσεις μας σε σίδηρο αυξάνονται καθώς είναι απαραίτητο συστατικό για την παραγωγή αιμογλοβίνης του αίματος μας, η ποσότητα του οποίου διπλασιάζεται. Ιδιαίτερα στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης που το έμβρυο και ο πλακούντας αναπτύσσονται ταχέως, οι ημερήσιες ανάγκες φτάνουν τα 27 mg. Εάν σε αυτά συνυπολογίσουμε ότι ένα μεγάλο μέρος των γυναικών ξεκινούν την κύηση με χαμηλά αποθέματα σιδήρου στον οργανισμό τους, όπως και το ότι οι ανάγκες του βρέφους για σίδηρο τους πρώτους 6 μήνες έχουν καλυφθεί από την εμβρυική ζωή του, αντιλαμβανόμαστε τη σημασία της επαρκούς πρόσληψης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Στην περίπτωση φλεγμονής στο έντερο, που προκύπτει από την κοιλιοκάκη, έχουμε απώλεια σιδήρου και ανεπαρκή απορρόφησή του. Ακόμη όμως και σε όσους ακολουθούν διατροφή χωρίς γλουτένη- πάσχοντες ή μη- κάποια δημητριακά ή αλεύρια που κανονικά θα ήταν εμπλουτισμένα με σίδηρο, σε αυτή την περίπτωση συνήθως δεν είναι. Για την επαρκή πρόσληψη λοιπόν, σημαντική είναι η κατανάλωση κρέατος, πουλερικών και ψαριών, που περιέχουν αιμικό σίδηρο που είναι καλύτερα απορροφήσιμος. Επιπλέον, συνιστάται η πρόσληψη τροφών που περιέχουν σίδηρο ακόμη και μη αιμικό, όπως φασόλια, φάβα, σπανάκι, τοφού και σουσάμι.

Φυτικές ίνες

Η διατροφή χωρίς γλουτένη, συνήθως περιέχει αρκετά επεξεργασμένα τρόφιμα, με αποτέλεσμα να μην λαμβάνονται αρκετές φυτικές ίνες. Κατά την κύηση, βοηθούν να μειωθεί η δυσκοιλιότητα, μειώνουν την πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη κύησης, ενώ αποτρέπουν τα συχνά τσιμπολογήματα, κρατώντας μας πλήρεις για περισσότερη ώρα. Είναι σημαντική λοιπόν η πρόσληψη 25-30 gr φυτικών ινών την ημέρα. Τρόφιμα που περιέχουν φυτικές ίνες και μπορούν να συμπεριληφθούν στην διατροφή, είναι φρούτα και λαχανικά, καστανό ρύζι, και όσπρια.

Μαγνήσιο

Τόσο στους διαγνωσμένους ασθενείς με κοιλιοκάκη, όσο και στα άτομα που έχουν αποκλείσει την γλουτένη από επιλογή, μπορεί να παρουσιαστούν ελλείψεις μαγνησίου. Μια τέτοια έλλειψη κατά την εγκυμοσύνη είναι ιδιαίτερα σοβαρή, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρες συσπάσεις της μήτρας, προεκλαμψία ή ελλιπή ανάπτυξη του εμβρύου. Η συνιστώμενη ημερήσια δόση για τις εγκύους είναι περίπου 350mg και καλές πηγές που δεν περιέχουν γλουτένη είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, οι σπόροι, τα αμύγδαλα, το καστανό ρύζι, οι πατάτες και οι μπανάνες.

Είναι προφανές, πως μια διατροφή που αποκλείει μια τόσο μεγάλη μερίδα τροφίμων, ιδιαίτερα στην περίοδο της κύησης, δεν θα πρέπει να ακολουθείται αν δεν συντρέχει ιατρικός λόγος. Οι ασθενείς με κοιλιοκάκη, θα πρέπει να έχουν ακολουθήσει αυστηρή δίαιτα χωρις γλουτένη, τουλάχιστον 1-2 χρόνια πριν την κύηση και να προσπαθήσουν να καλύψουν τυχόν ελλείψεις καταναλώνοντας μια ποικιλία τροφίμων όπως περιγράφεται παραπάνω.

Σίγουρα μια ισορροπημένη διατροφή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης που μπορεί να νιώθουμε έντονες λιγούρες ή ναυτίες, δεν είναι εύκολη υπόθεση, πόσο μάλλον όταν υπάρχουν διατροφικοί περιορισμοί. Καταναλώνοντας όμως μια μεγάλη ποικιλία τροφίμων, όπως φρούτα, λαχανικά και σπόρους, μέχρι γαλακτοκομικά, ψάρι και κρέας, καθώς και υποκατάστατα δημητριακών, μπορούμε να πάρουμε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά τόσο για εμάς όσο και για το μωρό μας.

Με τη συνεργασία της Ιωάννας Μανδηλάρη, Ολιστική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος