Εγχείρηση: Πότε είναι αναγκαία;

Η υγεία του παιδιού είναι ό,τι πιο πολύτιμο και σημαντικό, και η φροντίδα της κάποιες φορές επιβάλλει, ακόμα κι αν αυτό είναι δυσάρεστο τόσο για το ίδιο το παιδί όσο και για τους γονείς, πιο δραστικές λύσεις από μια απλή φαρμακευτική αγωγή. Οι χειρουργικές επεμβάσεις σε παιδιά, όταν κρίνονται απολύτως απαραίτητες και αναγκαίες από το γιατρό, είναι συνήθως από τις στρεσογόνες καταστάσεις που έχει να αντιμετωπίσει ένας γονιός. Όμως, από την άλλη πλευρά, είναι και κάτι απαραίτητο μια και η έγκαιρη διάγνωση ενός προβλήματος και η χειρουργική αντιμετώπισή του βοηθούν στο να αποφευχθούν χειρότερες καταστάσεις στο μέλλον. Ο γιατρός καλείται να αντιμετωπίζει την κάθε περίπτωση με ιδιαίτερη ευαισθησία, ώστε να φροντίσει όχι μόνο να γίνει καλά το παιδί, αλλά και να υποστηρίξει ψυχολογικά τους γονείς του, μιας και έχει παρατηρηθεί ότι η ψυχολογία του παιδιού επηρεάζεται από τη συμπεριφορά και τις αντιδράσεις των γονιών του. Από τις χειρουργικές παθήσεις της παιδικής ηλικίας, οι συχνότερες είναι οι εξής:

Μπορεί να παρουσιαστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά συνήθως εμφανίζεται στο 2ο μήνα της ζωής ή στο 2ο χρόνο. Είναι συχνότερη στα αγόρια και στα νεογέννητα με πολύ χαμηλό βάρος. Η ύπαρξη βουβωνοκήλης γίνεται συνήθως αντιληπτή με τη μορφή μιας διόγκωσης στη βουβωνική χώρα (λίγο πάνω από τα γεννητικά όργανα), είτε αριστερά είτε δεξιά. Η βουβωνοκήλη ενέχει κινδύνους όταν κάνει περίσφιξη, δηλαδή όταν ένα τμήμα εντέρου περάσει μέσα από το στόμιο της κήλης, με ενδεχόμενο να «στραγγαλιστεί» και να μην μπορεί να επανέλθει. Αυτό προκαλεί έντονο πόνο ή και εμετό, ενώ υπάρχει πιθανότητα να «στραγγαλιστούν» και τα αγγεία που μεταφέρουν αίμα στο έντερο, με αποτέλεσμα να νεκρωθεί το έντερο και να τεθεί σε κίνδυνο η αιμάτωσή του. Τότε μιλάμε για «περιεσφιγμένη βουβωνοκήλη», που αποτελεί κατεπείγον πρόβλημα. Εάν υπάρχει έντονη ανησυχία με πόνο και εμετό, ενώ η διόγκωση γίνεται πολύ σκληρή, απαιτείται ανάταξη από ειδικό παιδουχειρουργό και στη συνέχεια -την επόμενη μέρα- χειρουργική διόρθωση.

Τι πρέπει να γίνει: Η βουβωνοκήλη δεν υπάρχει περίπτωση να διορθωθεί από μόνη της με την ανάπτυξη του παιδιού, διότι η παρεμβολή ενδοκοιλιακού οργάνου δεν επιτρέπει το κλείσιμο του ανοίγματος. Έτσι, η θεραπεία είναι πάντοτε χειρουργική λόγω του κινδύνου περίσφιξης. Η εγχείρηση γίνεται αμέσως μετά τη διάγνωση, ανεξάρτητα από την ηλικία και το βάρος του βρέφους. Η επέμβαση για μη περιεσφιγμένη κήλη είναι σήμερα μια επέμβαση ρουτίνας. Διαρκεί περίπου μισή ώρα, γίνεται πάντα με γενική και τοπική αναισθησία και συνήθως πραγματοποιείται πλαστική σύγκλιση, ώστε να αποφευχθεί η χρησιμοποίηση ραμμάτων των οποίων η αφαίρεση θα μπορούσε να είναι τραυματική για το παιδί. Την ίδια κιόλας μέρα, το παιδί επιστρέφει στο σπίτι του, αφού μείνει λίγες ώρες στο νοσοκομείο.

Εμφανίζεται τον πρώτο μήνα της ζωής και συνήθως υποχωρεί από μόνη της μέσα στον πρώτο χρόνο. Η διαφορά της υδροκήλης από τη βουβωνοκήλη είναι ότι το εύρος του καναλιού που έχει παραμείνει ανοιχτό είναι πολύ μικρότερο (φανταστείτε το λαιμό ενός μικρού ξεφούσκωτου μπαλονιού), με αποτέλεσμα να μην επιτρέπει τη δίοδο του εντέρου, παρά μόνο υγρού από την κοιλιά προς το όσχεο και αντίστροφα. Στην περίπτωση της υδροκήλης, δεν υπάρχει ο κίνδυνος της περίσφιξης, όπως συμβαίνει στη βουβωνοκήλη. Μπορεί, ωστόσο, να εξελιχθεί σε βουβωνοκήλη εάν το στόμιο που περιγράψαμε διευρυνθεί (το ενδιάμεσο στάδιο ονομάζεται «επικοινωνούσα υδροβουβωνική κήλη»).

Τι πρέπει να γίνει: Από την ηλικία που θα εμφανίσει το παιδί σας υδροκήλη θα εξαρτηθεί το αν και το πότε ο γιατρός θα προβεί σε χειρουργική επέμβαση. Όταν παρουσιαστεί από τη γέννηση, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να διορθωθεί από μόνη της με την ανάπτυξη του παιδιού. Μπορούμε με ασφάλεια, λοιπόν, να παρακολουθούμε την εξέλιξη της υδροκήλης τους πρώτους μήνες της ζωής. Όταν εμφανιστεί σε ηλικία μεγαλύτερη από τους 12 μήνες, δεν έχει νόημα να περιμένουμε ότι θα υποχωρήσει από μόνη της. Και στην περίπτωση της υδροκήλης, η επέμβαση είναι ρουτίνας και γίνεται πάντα με γενική και τοπική αναισθησία, χωρίς να χρειαστεί η διανυκτέρευση του παιδιού στο νοσοκομείο.

Η ομφαλοκήλη αποτελεί συνήθη τύπο κήλης στα νεογνά και τα βρέφη και είναι πιο συχνή στα παιδιά που γεννιούνται πρόωρα και με χαμηλό βάρος. Παρουσιάζεται σαν μια μαλακή και στρογγυλή διόγκωση στη θέση του ομφαλού. Συχνά υποχωρεί από μόνη της γύρω στο πρώτο έτος ή μέχρι το 3ο-4ο έτος ζωής, χωρίς καμία θεραπεία. Συνήθως δεν προκαλεί καμία δυσφορία και, εκτός από το αισθητικό πρόβλημα, το παιδί δεν διατρέχει κάποιο κίνδυνο.! Οι γιατροί συνιστούν να περιμένουμε μέχρι την ηλικία των πέντε ετών και, αν μέχρι τότε δεν εξαφανιστεί και εφόσον κριθεί αναγκαίο, η σύγκλιση γίνεται χειρουργικά.

Τι πρέπει να γίνει: Αν το μωρό σας, πριν ακόμη κλείσει τον πρώτο χρόνο ζωής του, παρουσιάσει ομφαλοκήλη, δεν χρειάζεται να ανησυχήσετε. Το μόνο που έχουν να κάνουν οι γονείς είναι να διατηρούν την περιοχή καθαρή. Μη χρησιμοποιείτε επιδέσμους, κουμπιά ή νομίσματα πάνω στον ομφαλό, γιατί δεν προσφέρουν τίποτα. Επέμβαση θα χρειαστεί μόνο αν η ομφαλοκήλη είναι πολύ μεγάλη, αν μεγαλώσει μετά το πρώτο έτος ή αν δεν έχει κλείσει μέχρι την ηλικία των 4 με 5 χρόνων.

Ο όρχις ξεκινά εμβρυογεννετικά από ένα τμήμα που λέγεται γονάδα και βρίσκεται ακριβώς κάτω από τα νεφρά. Στα κορίτσια, η γονάδα θα παραμείνει μέσα στην κοιλιά σαν ωοθήκη, ενώ στα αγόρια θα οδηγηθεί έξω από την κοιλιά, στο όσχεο, σχηματίζοντας τον όρχι. Σε αυτή τη μεγάλη πορεία, από την ώρα που ξεκινά η ανάπτυξη, ο όρχις είτε χάνει το δρόμο του (έκτοπος όρχις) είτε δεν φτάνει στον τελικό προορισμό του και μένει μέσα στην κοιλιά (κρυψορχία) είτε μερικές φορές μέχρι να φτάσει εκεί έχει συστροφή γύρω από τον άξονά του, με συνέπεια να ατροφήσει και να εξαφανιστεί (ανορχία). Η κρυψορχία είναι συχνότερη στα πρόωρα αγοράκια, αλλά δεν είναι πάντοτε σαφής ο λόγος που προκαλεί την πάθηση αυτή. Υπάρχει η θεωρία που υποστηρίζει ότι η κρυψορχία οφείλεται στην έλλειψη κάποιων ορμονών στη μητέρα που παρεμποδίζει τη φυσιολογική ωρίμανση των όρχεων ή στη λήψη φαρμάκων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης που ενδέχεται να επηρεάσουν την ανάπτυξη των όρχεων ή και σε κάποιο εμπόδιο που δεν επιτρέπει το πέρασμα των όρχεων από το βουβωνικό πόρο. Η κρυψορχία γίνεται αντιληπτή εύκολα, καθώς το όσχεο του μικρού αγοριού θα είναι είτε άδειο είτε γεμάτο μόνο στη μία πλευρά, ενώ η άλλη θα είναι κενή. Η κρυψορχία, αν δεν αντιμετωπιστεί, μπορεί να δημιουργήσει κακοήθη εξαλλαγή του όρχεως (μετά την εφηβεία) και συστροφή.

Τι πρέπει να γίνει: Οι περισσότεροι γιατροί εισηγούνται κατευθείαν χειρουργική διόρθωση (ορχεοπηξία). Η εγχείρηση γίνεται αρκετά νωρίς (περίπου στους 8 μήνες), πάντα ανάλογα με τη θέση και το μέγεθος του όρχεως. Όσο πιο νωρίς γίνει η επέμβαση τόσο λιγότερο κινδυνεύει ο όρχις. Σε μικρότερη, όμως, ηλικία η επέμβαση είναι τεχνικά δυσκολότερη. Η επέμβαση μπορεί να διαρκέσει από μισή έως και 2 ώρες, ανάλογα με τα αίτια της κρυψορχίας. Υπάρχουν περιπτώσεις που ο όρχις είναι πολύ μακριά από το όσχεο και απαιτούνται δύο επεμβάσεις για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Μέσω μιας μικρής τομής, οι όρχεις τοποθετούνται εντός του όσχεου, με υψηλότατα ποσοστά επιτυχίας. Η επέμβαση είναι εντελώς ανώδυνη για το παιδί, δεν απαιτεί παρά μόνο λίγες ώρες παραμονής στο νοσοκομείο, και την ίδια μέρα επιστρέφει στο σπίτι του.

Η πάθηση αυτή είναι η αδυναμία να αποκαλυφθεί η βάλανος, διότι η πόσθη την εμποδίζει. Για τα μικρά σε ηλικία αγόρια, η πάθηση αυτή δεν αποτελεί ουσιαστικό πρόβλημα, εκτός κι αν είναι τέτοιας έντασης που να δυσκολεύει την ούρηση του παιδιού, οπότε και θα πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα. Από τη στιγμή που το μωρό μπορεί να ουρήσει κανονικά, δεν πρέπει να αγγίζετε καθόλου την πόσθη του. Φίμωση υπάρχει μόνο όταν την ώρα που ξεκινάει η ούρηση η πόσθη φουσκώνει σαν ένα μπαλονάκι και μετά φεύγουν τα ούρα. Από τη στιγμή που με μια απλή σας κίνηση μπορείτε να δείτε την ουρήθρα, το μωρό δεν έχει φίμωση. Είναι, πάντως, σημαντικό να γνωρίζετε ότι στα μωρά η ακροποσθία είναι ενωμένη στη βάλανο με μια μεμβράνη και δεν μπορεί να κατέβει προς το κάτω, γι’ αυτό δεν θα πρέπει να επιχειρήσετε να αποκαλύψετε τη βάλανο μόνοι σας.

Τι πρέπει να γίνει: Ο παιδίατρος-παιδοχειρουργός είναι ο μόνος που μπορεί να ελέγξει το πέος του μικρού αγοριού και να διαγνώσει τη φίμωση, εφόσον υπάρχει. Η αντιμετώπισή της γίνεται χειρουργικά με περιτομή, μια διαδικασία πολύ διαδεδομένη σε άλλες χώρες, όπου για θρησκευτικούς, κοινωνικούς ή προληπτικούς λόγους υγείας την πραγματοποιούν από νωρίς στα μικρά αγόρια. Η επέμβαση αυτή πραγματοποιείται με γενική και τοπική αναισθησία (στα νεογέννητα μπορεί να γίνει μόνο με τοπική), χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος κίνδυνος επιπλοκών.

Ο υποσπαδίας είναι μια συγγενής ανωμαλία που εμφανίζεται στα αγόρια κατά την οποία η ατελής κατασκευή της ουρήθρας έχει ως αποτέλεσμα την εκβολή της στην κάτω πλευρά του πέους (πεϊκός υποσπαδίας) ή στην κάτω επιφάνεια της βαλάνου (βαλανικός υποσπαδίας). Συχνά συνοδεύεται από τη λεγόμενη «χορδή», δηλαδή από κάμψη του πέους όταν αυτό βρίσκεται σε στύση, και από την πόσθη που είναι ανοιχτή από μπροστά.

Τι πρέπει να γίνει: Οι απαιτούμενες διορθώσεις πρέπει να γίνονται όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ιδανικά μεταξύ 3 και 18 μηνών ή μεταξύ 3 και 3,5 ετών, όταν το παιδί μπορεί να ελέγχει την ούρησή του. Το πόσο αναγκαία είναι η διόρθωση του υποσπαδία εξαρτάται από τη λειτουργική και αισθητική απόκλιση από το φυσιολογικό. Υπάρχουν υποσπαδίες μικρού βαθμού (χωρίς χορδή) που διορθώνονται για αισθητικούς λόγους με απλή επέμβαση, χωρίς να χρειαστεί νοσηλεία του παιδιού. Υπάρχουν, όμως, και οι υποσπαδίες μεγάλου βαθμού, με μεγάλη απόκλιση της εξόδου της ουρήθρας από τη φυσιολογική θέση, που πρέπει να διορθωθούν κυρίως για λειτουργικούς λόγους και απαιτούν περισσότερες από μία επεμβάσεις. Σε αυτή την περίπτωση, απαιτείται νοσηλεία περίπου 1-2 ημερών μετά από κάθε χειρουργείο.

Τα δάκρυα εκκρίνονται από τους δακρυϊκούς αδένες που βρίσκονται μέσα στα μάτια, κοντά στη ρίζα της μύτης, και στη συνέχεια αποχετεύονται στη μύτη, μέσω της αποχετευτικής τους οδού (δακρυϊκός πόρος). Σε μερικά, όμως, νεογέννητα βρέφη παρουσιάζεται μια στένωση ή απόφραξη της αποχετευτικής αυτής οδού, με αποτέλεσμα τα δάκρυα να ξεχειλίζουν και να τρέχουν στο μάγουλό τους. Έτσι, συσσωρεύονται στη γωνία του ματιού και το μωρό φαίνεται διαρκώς σαν να κλαίει. Παράλληλα, λόγω της απόφραξης είναι πολύ πιθανή η επιμόλυνσή τους με μικρόβια, με αποτέλεσμα το μωρό να εκδηλώνει συχνά επιπεφυκίτιδες, με πολλές τσίμπλες.

Τι πρέπει να γίνει: Η παρακολούθηση του παιδιού, η απόφαση θεραπευτικής αγωγής και η τελική εκτίμηση της κατάστασης είναι ευθύνη του ειδικού παιδοφθαλμιάτρου. Αρχικά, συστήνονται χρήση αντιβιοτικών σταγόνων και τοπικό μασάζ στην αποφραγμένη περιοχή. Η κατάσταση μπορεί να διαρκέσει πολλούς μήνες, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις (περίπου 85-90%) η οδός ανοίγει μόνη της μέσα στους δώδεκα πρώτους μήνες. Στα βρέφη που δεν βελτιώνεται η κατάστασή τους και έχουν κλείσει τον πρώτο χρόνο της ζωής τους, συνιστάται η διάνοιξη του πόρου επεμβατικά. Η επέμβαση λέγεται καθετηριασμός. Το μωρό υποβάλλεται σε μια πολύ ελαφριά αναισθησία 10 λεπτών, δεν γίνονται τομές και αισθητικά δεν υπάρχει καμία αλλαγή. Με την ολοκλήρωση της μικροεπέμβασης, το παιδί ξυπνάει αμέσως και σε λίγη ώρα πηγαίνει στο σπίτι του. Τα ποσοστά επιτυχίας της μεθόδου είναι υψηλά.

Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις, τα γνωστά μας «κρεατάκια», είναι ένας ιστός που αποτελείται κυρίως από λεμφικά κύτταρα, δηλαδή μέρος του αμυντικού συστήματος του οργανισμού. Σκοπός τους είναι η παραγωγή αντισωμάτων ενάντια στα μικρόβια και τους ιούς, και γι’ αυτό είναι τοποθετημένοι στην πύλη της αναπνευστικής οδού. Στην πραγματικότητα, ο αμυντικός τους ρόλος σταματά μετά την ηλικία των τριών ετών. Σε αρκετές περιπτώσεις, όμως, οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις αναπτύσσονται υπερβολικά, με αποτέλεσμα να φράζουν τη δίοδο του αέρα από το ρινοφάρυγγα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η αναπνοή να γίνεται από το στόμα και το παιδί να ροχαλίζει. Μπορεί να προκαλέσει και εκκριτική ωτίτιδα, που αποτελεί την πιο συχνή αιτία βαρηκοΐας στα παιδιά ηλικίας κάτω των 7 ετών, καθώς φράζει, λόγω της υπερτροφίας, η ευσταχιανή σάλπιγγα, ένα σωληνάκι που βρίσκεται στην περιοχή του ρινοφάρυγγα και δίνει αέρα στο αυτί. Οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις δεν είναι ορατές από το στόμα, όπως συμβαίνει με τις αμυγδαλές. Η εξέτασή τους αποτελεί μέρος της συνολικής ωτορινολαρυγγολογικής εξέτασης, καθώς ο ειδικός παιδοωτορινολαρυγγολόγος θα πρέπει να εκτιμήσει και την κατάσταση των παρίσθμιων αμυγδαλών και των αυτιών του μικρού παιδιού.

Τι πρέπει να γίνει: Τα κρεατάκια αντιμετωπίζονται συνήθως με συντηρητική αγωγή, με πλύσεις με φυσιολογικό ορό και κάποιες φορές με αντιβίωση. Ο γιατρός είναι αυτός που θα κρίνει αν χρειάζεται η αντιμετώπιση των αδενοειδών εκβλαστήσεων να γίνει επεμβατικά (αδενεκτομή), ώστε να προληφθούν ή και να αντιμετωπιστούν οι επιπλοκές τους. Η αδενεκτομή γίνεται με γενική αναισθησία, είναι σύντομης διάρκειας και το παιδί φεύγει την ίδια μέρα από το νοσοκομείο.

Οι αμυγδαλές είναι λεμφαδένες που βρίσκονται στο πίσω μέρος του φάρυγγα και συμβάλλουν στην άμυνα του οργανισμού. Στα νεογέννητα είναι ιδιαίτερα μικρές, σταδιακά όμως, καθώς το παιδί αναπτύσσεται, και έως την ηλικία των έξι ή επτά ετών, όπου το αναπνευστικό του είναι εκτεθειμένο σε ποικιλία λοιμωδών παραγόντων, μεγαλώνει και το μέγεθός τους. Μετά την ηλικία των επτά ετών συρρικνώνονται, όμως υφίσταται και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Η φλεγμονή και η μόλυνση των αμυγδαλών προκαλούνται συνήθως από ιούς και βακτηρίδια. Συμβαίνει πολύ συχνά σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Για αυτόν το λόγο, αν έχουμε πολλές φλεγμονές το χρόνο και η ποιότητα ύπνου δεν είναι καλή, τότε πρέπει να εξετάζεται η πιθανότητα να αφαιρεθούν. Καλό θα ήταν βέβαια, αν είναι εφικτό, να αποφευχθεί η αφαίρεσή τους, καθώς οι αμυγδαλές είναι απαραίτητες, γιατί βοηθούν στην αντιμετώπιση και στην καταπολέμηση των βακτηρίων που προσπαθούν να εισέλθουν στον οργανισμό και να προκαλέσουν λοίμωξη.

Τι πρέπει να γίνει: Αν τα επεισόδια αμυγδαλίτιδας είναι τόσο σοβαρά και συχνά, που επηρεάζουν τη γενική υγεία, την ακοή ή την αναπνοή του παιδιού σας, τότε ο γιατρός μπορεί να συστήσει χειρουργική αφαίρεση των αμυγδαλών (αμυγδαλεκτομή). Οι περισσότερες αμυγδαλεκτομές δεν απαιτούν πολυήμερη νοσηλεία. Η επέμβαση πραγματοποιείται συνήθως στην ηλικία των 3-4 ετών, διαρκεί 20-30 λεπτά και ο χειρουργός, αφού αφαιρέσει τις αμυγδαλές, ελέγχει την περιοχή για πιθανή αιμορραγία. Το παιδί παραμένει στο νοσοκομείο μία μέρα. Η κατανάλωση παγωτού ή παγωμένου γιαουρτιού το βοηθά να ανακουφιστεί από τον πόνο στο λαιμό.

Η σκωληκοειδής απόφυση είναι ένας μικρός «σάκος» ανάμεσα στο λεπτό και το παχύ έντερο που δεν έχει καμία φυσιολογική χρησιμότητα. Μπορεί, όμως, για διάφορους λόγους να μολυνθεί και έτσι δημιουργείται η σκωληκοειδίτιδα. Όταν μολυνθεί, πρήζεται και προκαλεί έντονο και συνεχή πόνο. Γι’ αυτό δεν πρέπει να αποδίδουμε τον κοιλιακό πόνο των παιδιών σε κάποια τροφή ή σε άγχος. Εάν ο πόνος διαρκεί, πρέπει να επικοινωνήσετε αμέσως με τον παιδίατρο. Εκείνος θα αξιολογήσει το ιστορικό και την κλινική εικόνα. Η δυσκολία στη διάγνωση είναι πιο μεγάλη στα μικρότερα παιδιά, γιατί η νόσος εξελίσσεται ταχύτερα και η εκτίμηση της κλινικής εικόνας πριπλέκεται.

Τι πρέπει να γίνει: Υπάρχουν δύο επιλογές: Η λαπαροσκοπική και η κλασική σκωληκοειδεκτομή. Η λαπαροσκοπική σκωληκοειδεκτομή γίνεται στα μεγαλύτερα παιδιά (από 7 ετών και πάνω). Διαρκεί και κοστίζει περισσότερο, ενώ το σύνολο των τραυμάτων είναι συνήθως μεγαλύτερο από αυτό της κλασικής. Στην κλασική επέμβαση, η οποία θεωρείται ρουτίνας, τα πράγματα είναι πολύ απλά. Το παιδί δεν πονάει, αφού γίνεται γενική και τοπική αναισθησία, μένει μόνο μια μικρή ουλή από τις ραφές και στις περισσότερες περιπτώσεις επιστρέφει την ίδια μέρα στο σπίτι. Μετεγχειρητικά χρειάζονται λίγες μέρες για την αποθεραπεία, ανάλογα με το πόσο έγκαιρα έγιναν η διάγνωση και η σκωληκοειδεκτομή.

Με τη συνεργασία του Γεράσιμου Ζερβού (παιδοχειρουργός-διευθυντής «Ιασώ Παίδων»).