Η γλώσσα του σώματος  Υπάρχουν ορισμένα μικρά σημάδια που θα σας δώσουν το μήνυμα ότι ο εκνευρισμός έχει αρχίσει να βγάζει το παιδί εκτός εαυτού και ότι ίσως έχει έρθει η ώρα να κάνετε την παρέμβασή σας. Παρακολουθήστε, για παράδειγμα, εάν οι μύες του προσώπου και τα χείλη αρχίζουν να σφίγγονται ή αρχίζει να κάνει μπουνιές τα χεράκια του.  Η αξία των λέξεων  «Έχεις κουραστεί;», «Μήπως αυτό είναι πολύ δύσκολο για σένα;»: Κάνοντας τις σωστές ερωτήσεις και με τον κατάλληλο τόνο συμπάθειας στη φωνή σας, βοηθάτε το παιδί να δώσει «όνομα» στην κατάσταση και να αντιληφθεί ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα που καλείται να λύσει. Δοκιμάστε να περιγράψετε την κατάσταση: «Οι γαλότσες βγαίνουν από το πόδι σου, γιατί δεν τις έχεις φορέσει σωστά». Με τον τρόπο αυτό, του δίνετε την ευκαιρία να δει το όλο ζήτημα πέρα από την περιορισμένη οπτική τού «δεν μπορώ να το κάνω».  Η κατανόηση  Μερικές φορές, τα παιδιά δείχνουν τόσο εκνευρισμένα που δεν μπορούν καν να μας δώσουν να καταλάβουμε τι ακριβώς προσπαθούν να κάνουν και δεν τα καταφέρνουν. Είναι σημαντικό να επιμείνετε, για να σας δώσουν να αντιληφθείτε περί τίνος πρόκειται. Ενδεχομένως να μην καταλάβετε ποτέ προς τι όλη αυτή η φασαρία, αλλά είναι σημαντικό για τη σχέση σας με το παιδί να νιώσει ότι σας ενδιαφέρει να μάθετε.  Η προσφορά βοήθειας  Για τα περισσότερα παιδιά, αρκεί να προσφέρετε τη βοήθειά σας για να νιώσουν πιο ικανά. Ακόμα κι αν πει «όχι», το να γνωρίζει ότι είστε διατεθειμένοι να βοηθήσετε, εάν χρειαστεί, μπορεί να το κάνει να ηρεμήσει. Θυμηθείτε, ωστόσο, ότι στη νηπιακή ηλικία τα παιδιά δεν μπορούν να καταλάβουν ποιο ακριβώς είναι το νόημα της επιλογής και ότι επιλέγοντας κάτι, μοιραία εγκαταλείπουν κάτι άλλο. Έτσι, δεν αποκλείεται να δεχτούν τη βοήθειά σας για να κουμπώσετε τη ζακέτα, και στη συνέχεια να αλλάξουν γνώμη και να σας ζητήσουν να την ξεκουμπώσετε πάλι, ώστε να το κάνουν μόνα τους. Είναι προτιμότερο να βοηθήσετε χωρίς να ολοκληρώσετε μόνοι σας όλη τη δουλειά (π.χ. βάλτε το μισό κουμπί στην κουμπότρυπα και αφήστε το να κάνει το υπόλοιπο, ώστε να νιώσει την ικανοποίηση ότι τελικά τα κατάφερε).  Οι εναλλακτικές λύσεις  Η σκέψη των παιδιών θολώνει, θυμώνουν όταν δεν μπορούν να καταφέρουν αυτό που θέλουν, και δεν είναι σε θέση να σκεφτούν καθαρά ή να πάρουν τις σωστές αποφάσεις. Όταν το παιδί δείχνει να «βουλιάζει» μέσα στο αδιέξοδο της απογοήτευσης και της ματαίωσης, προτείνετε λύσεις που μπορεί να δοκιμάσει. Αν έσπασε το πόδι της κούκλας, προσφερθείτε να φέρετε κόλλα για να το κολλήσει ή προτείνετε να την αφήσει στην άκρη και να παίξει με το καινούργιο παζλ. Με τον τρόπο αυτό, περνάτε στο παιδί το μήνυμα ότι υπάρχουν πολλές επιλογές για να δώσει λύση στο πρόβλημα που το απασχολεί.  Ένα μικρό διάλειμμα  Όταν βλέπετε πως το παιδί, στην προσπάθειά του να λύσει ένα πρόβλημα, περνάει από την απογοήτευση σε εκρήξεις θυμού, ίσως το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να του προτείνετε ένα διάλειμμα. Η διακοπή της δραστηριότητας δημιουργεί συναισθηματική απόσταση από την απογοήτευση. Στη συνέχεια, το παιδί μπορεί να κάνει κάτι που θα του προκαλεί ευχαρίστηση, όπως το να παίξετε μαζί ένα αγαπημένο του παιχνίδι, ή η χαλάρωση (π.χ. μπορείτε να βάλετε το αγαπημένο του τραγούδι να παίζει, για να εξουδετερώσει τα αρνητικά συναισθήματα). Όταν η αρνητική συναισθηματική αλυσίδα έχει σπάσει, το παιδί μπορεί να επιστρέψει στη δράση με επίκεντρο την εξεύρεση λύσης στο πρόβλημα.  Η επιδοκιμασία  Η προσπάθεια αξίζει ένα «μπράβο» τόσο δυνατό όσο και η επιτυχία. Όταν το παιδί τα καταφέρνει, επιβραβεύστε το με ενθουσιασμό, δίνοντας έμφαση σε όλα όσα έκανε προκειμένου να πετύχει αυτό που ήθελε. Εάν, πάλι, η προσπάθειά του δεν στεφθεί με απόλυτη επιτυχία, τονίστε του ότι σίγουρα θα τα καταφέρει κάποια άλλη φορά, επισημαίνοντας όλα όσα έκανε σωστά κατά την προσπάθειά του. Με αυτό τον τρόπο, το παιδί αποκτά αυτοπεποίθηση στην ικανότητά του να χρησιμοποιεί μια νέα δεξιότητα.  Με τη συνεργασία της Βίκυς Ντριβονίκου-Βένερη (Διδάκτωρ Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Surrey, επιστημονική υπεύθυνη «www. psixo-logw.gr»).