Η αλήθεια είναι είναι, ότι οι δεξιότητες ανά ηλικία είναι κατά προσέγγιση και τα ηλικιακά όρια δεν ισχύουν απόλυτα για όλα τα παιδιά. Κάθε παιδί είναι μοναδικό και διαγράφει τη δική του πορεία, με αποτέλεσμα συχνά οι ικανότητες των παιδιών να μην συμβαδίζουν με όσα γράφουν τα ιατρικά συγγράμματα. Έτσι, άλλα παιδιά κάνουν μικρά βήματα, άλλα αργούν αρκετά και είναι διστακτικά, μόλις όμως νιώσουν σίγουρα κάνουν ένα μεγάλο άλμα και άλλα είναι πολύ ριψοκίνδυνα και παρορμητικά και πολλές φορές τολμούν και πράγματα πιο πέρα από την ηλικία τους αλλά αργούν να αποκτήσουν ωριμότητα και αυτοπεποίθηση στις νέες δεξιότητες.
Επίσης, σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του παιδιού παίζει και η σειρά γέννησης: οι περισσότεροι γονείς θα συμφωνήσουν ότι διαφορετικό ρυθμό έχει το πρωτότοκο από το δευτερότοκο παιδί, ενώ τα δίδυμα ακολουθούν πολλές φορές ένα δικό τους κώδικα εξέλιξης. Διαφορετικά αναπτύσσονται τα αγόρια από τα κορίτσια, κάτι που δεν είναι μόνο θέμα χρωμοσωμάτων, αλλά και κοινωνικών στερεοτύπων. Πότε θα πρέπει να επισκεφτούμε τον αναπτυξιολόγο; Όταν οι γονείς πιστεύουν «βλέπουν» κάποια σημάδια στην ανάπτυξή του παιδιού τους που τους ανησυχούν Αν ο παιδίατρος συμβουλεύσει τους γονείς ότι πρέπει να ζητήσουν ειδική βοήθεια Αν υπάρχει ήδη κάποιο διαγνωσμένο πρόβλημα ή αναπηρία Αν το παιδί ανήκει σε ομάδα «υψηλού κινδύνου» για αναπτυξιακές διαταραχές π.χ. προωρότητα, πολύ χαμηλό βάρος γέννησης ή υπάρχει κάποιος κληρονομικός παράγοντας ή οικογενειακό ιστορικό, όπως πχ προηγούμενο παιδί με παρόμοιο πρόβλημα Αν οι νηπιαγωγοί ή οι δάσκαλοι του παιδιού εκφράσουν ανησυχία. Τα ανησυχητικά σημάδια 3-5 μηνών Δεν στηρίζει το κεφαλάκι του Δεν χαμογελά όταν του χαμογελάσουμε Δεν βγάζει φωνούλες διαφορετικών συχνοτήτων Δεν αντιδρά σε έντονους ή ιδιαίτερους ήχους( πχ.να ξαφνιάζεται ή να δείχνει ότι αναζητά την πηγή του ήχου) Δεν μεταφέρει τη ματιά του από το ένα αντικείμενο στο άλλο Δεν κρατά αντικείμενα που τοποθετούνται στις παλάμες του 6-8 μηνών Δεν γυρίζει προς καμία κατεύθυνση το σώμα του είτε είναι ξαπλωμένο μπρούμυτα είτε ανάσκελα Δεν μπορεί να καθίσει 9-11 μηνών Δεν παίζει κρυφτό Δεν κοιτά (ενδιαφέρεται να κοιτάξει) τις εικόνες βιβλίου για λίγο Δεν πιάνει μικρά αντικείμενα με τα δάκτυλα (ώριμη σύλληψη) Ενός έτους-15 μηνών Δεν γυρίζει να κοιτάξει όταν φωνάζουν το όνομά του Δεν παίζει με τον εαυτό του στον καθρέφτη Δεν αναγνωρίζει αντικείμενα όταν τα ονομάσουμε Δεν δείχνει με τον δείκτη Δεν χρησιμοποιεί απλά νεύματα, για παράδειγμα δεν σας μιμείται όταν το χαιρετάτε κουνώντας το χέρι σας 17-19 μηνών Δεν περπατά μόνο του Δεν καταλαβαίνει απλές εντολές πχ.«δώσε μου αυτό» Δεν φτιάχνει πύργο με 3-4 κύβους Δεν έχει λεξιλόγιο τουλάχιστον 10 λέξεων 2 ετών Δεν πηδά, δεν κλωτσάει μπάλα Δεν αναγνωρίζει τα μέρη του σώματος Δεν βοηθά σε ντύσιμο Δεν παρακολουθεί ιστορίες στα βιβλία Δεν σχηματίζει μικρές προτασούλες με δύο λέξεις(πχ μαμά -άτα ) Δεν μουτζουρώνει στο χαρτί 3 ετών Δεν ανεβοκατεβαίνει σκάλες Δεν παίζει συμβολικό παιχνίδι Δεν λέει το όνομά του 4 ετών Δεν κάνει ποδήλατο με τρεις ρόδες Δεν τρέχει και κλωτσά μπάλα Δεν ορίζει τη χρήση απλών καθημερινών πραγμάτων Δεν γνωρίζει χρώματα 5 ετών Δεν ντύνεται μόνο του Δεν κάνει συγκρίσεις μεγεθών Δεν ξέρει πόσο χρονών είναι Δεν προσπαθεί να κόψει με το ψαλίδι Δεν πλένει τα χέρια του και το πρόσωπό του με κάποια βοήθεια Δεν επιλέγει φίλους για να παίξει 6 ετών Δεν έχει «κολλητό φίλο» Δεν γράφει το όνομά του Δεν μπορεί να κάνει διάλογο Δεν μπορεί να περιγράψει από ποιο υλικό είναι φτιαγμένα απλά καθημερινά πράγματα Δεν αντιγράφει γράμματα, επαναλαμβάνει αριθμούς ούτε μετρά μέχρι το 20 7 ετών Δεν ξέρει πού μένει ή πότε έχει γενέθλια Δεν ξεχωρίζει δεξί από αριστερό Δεν μπορεί να αφηγηθεί μια ιστορία που διάβασε 8 ετών Δεν είναι αυτόνομο σε καθαριότητα και υγιεινή Δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει αν χαθεί Παρουσιάζει προβλήματα σε προφορικό και γραπτό λόγο Με τη συνεργασία της Λωρέττας Θωμαΐδου (Αναπλ. Καθηγήτρια Αναπτυξιακής Παιδιατρικής Μονάδα Αναπτυξιακής Παιδ/κής Β’ Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών)