Δεν υπάρχει παιδί που να μην έχει πει ψέματα κάποια στιγμή. Ως γονείς μπορεί να αισθανόμαστε άσχημα και να νομίζουμε ότι το μικρό μας προσπαθεί να μας εξαπατήσει ή ότι προδίδει την εμπιστοσύνη μας, τα πράγματα όμως δεν είναι ακριβώς έτσι.
Ένα παιδί 2-3 χρονών μόλις έχει ξεκινήσει να ξεχωρίζει τη διαφορά ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία και έτσι το να λέει πράγματα που εμείς θεωρούμε ψέματα είναι μάλλον συνηθισμένο. Άλλωστε, δεν πρόκειται για ένα ηθικό ζήτημα, αλλά περισσότερο για μια ενστικτώδη αντίδραση απέναντι στον θυμό που αντιλαμβάνεται ότι μας έχει προκαλέσει με κάποια πράξη του. Ουσιαστικά μέσα από τα ψέματα προσπαθεί -λανθασμένα- να διορθώσει την κατάσταση.
Ένα παιδί 4-5 χρονών, από την άλλη, θα πει ψέματα από επιλογή, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα κάτι αρνητικό. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά συνηθίζουν να πειραματίζονται με τις συμπεριφορές. Έτσι, το παιδί θα πει ένα ψέμα για να τσεκάρει τα όριά μας και να διαπιστώσει τι επιπτώσεις έχει αυτού του είδους η συμπεριφορά για το ίδιο. Αυτό είναι και το καθοριστικό στάδιο, καθώς τώρα το παιδί θα πρέπει να καταλάβει ότι το ψέμα είναι λάθος.
Μετά τα 6 έτη το παιδί έχει κατανοήσει τον μηχανισμό του ψεύδους, ότι μπορεί να το βοηθήσει να ξεγλιστράει από δύσκολες καταστάσεις ή ότι μπορεί να έχει συνέπειες αν το ψέμα του γίνει αντιληπτό. Όχι μόνο χρησιμοποιεί το ψέμα από επιλογή, αλλά γνωρίζει και με ποιο σκοπό το κάνει. Επομένως, σε αυτή την ηλικία τα παιδιά προσπαθούν όντως να μας παραπλανήσουν ή να μας χειριστούν.
Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, όμως, η προσέγγισή μας θα πρέπει να είναι η ανάλυση της αιτίας των ψεμάτων του παιδιού. Όπως στις περισσότερες περιπτώσεις, έτσι και εδώ, η απάντηση στο πρόβλημα είναι η σωστή επικοινωνία με το παιδί μας, ώστε να το βοηθήσουμε να ξεπεράσει τον λόγο που επιλέγει το ψέμα (π.χ. έλλειψη αυτοπεποίθησης) και να υιοθετήσει μια σωστή συμπεριφορά.
Τι μπορούμε να κάνουμε ως γονείς
- Το πώς θα χειριστούμε την κατάσταση έχει να κάνει με την αιτία που το παιδί ψεύδεται. Σε κάθε περίπτωση όμως η λύση είναι η επικοινωνία. Ουσιαστικά, για να βοηθήσουμε το παιδί να σταματήσει να λέει ψέματα, πρέπει να του εξηγήσουμε για ποιον λόγο η συμπεριφορά του αυτή δεν είναι σωστή. Έτσι, θα πρέπει να του εξηγήσουμε ότι προκύπτουν θέματα εμπιστοσύνης, τα οποία ένα παιδί άνω των 4 ετών είναι σε θέση να κατανοήσει.
- Βέβαια το παιδί θα πρέπει να γνωρίζει παράλληλα ότι η λάθος συμπεριφορά έχει συνέπειες. Με λίγα λόγια, αν επιλέξει να πει ψέματα, θα έρθει αντιμέτωπο με τις επιπτώσεις, δηλαδή μια τιμωρία. Δεν χρειάζεται να είναι μια σκληρή τιμωρία και σίγουρα δεν πρέπει να του φωνάζουμε. Αυτό που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι του στερήσουμε το ηλεκτρονικό παιχνίδι του για μία ημέρα.
- Προτού επιβάλουμε την τιμωρία, καλό είναι να δώσουμε στο μικρό μας μια δεύτερη ευκαιρία να λειτουργήσει σωστά, λέγοντας την αλήθεια. Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να του πούμε “αυτό που λες ακούγεται ψέμα, θες να το ξανασκεφτείς και να μου πεις τι πραγματικά έγινε;”. Αν το μικρό μας αποφασίσει να πει την αλήθεια, θα πρέπει να του το αναγνωρίσουμε, λέγοντάς του ότι μας κάνει χαρούμενους που λέει την αλήθεια. Ωστόσο, αν πρόκειται για ένα σοβαρό ψέμα, θα πρέπει να σκεφτούμε αν και πάλι πρέπει να τιμωρήσουμε το παιδί, με μια πιο μέτρια τιμωρία.
- Αν το παιδί χρησιμοποιεί το ψέμα για να τραβήξει την προσοχή σε εκείνο και να αισθανθεί σπουδαίο, ο μόνος τρόπος να αφήσει πίσω του αυτήν την κακή συνήθεια είναι μέσω της τόνωση της αυτοπεποίθησής του.
- Τέλος, θα πρέπει να εξηγήσουμε στο παιδί ότι δεν χρειάζεται να λένε ψέματα γιατί πολύ απλά κανείς δεν περιμένει από εκείνο να είναι τέλειο, όπως άλλωστε δεν είναι κανείς.