Όταν αναφερόμαστε στην κριτική σκέψη, εννοούμε τη σύνθετη νοητική διεργασία την οποία ακολουθεί το ανθρώπινο μυαλό για τη λήψη μιας απόφασης ή την επίλυση ενός προβλήματος. Κατά τη διαδικασία αυτή, αρχικά το άτομο πρέπει να καθορίσει ποιος είναι ο στόχος που πρέπει να επιτευχθεί ή να αναγνωρίσει ποιο ακριβώς είναι το πρόβλημα που αντιμετωπίζει. Στη συνέχεια, συλλέγει και μελετά διάφορες πληροφορίες, τις οποίες αξιοποιεί για να δημιουργήσει διάφορες συλλογιστικές πορείες επίτευξης του στόχου ή διάφορες λύσεις του προβλήματος, ενώ παράλληλα αξιολογεί την αξιοπιστία των πληροφοριών αυτών. Τέλος, αξιολογεί τις πορείες ή τις λύσεις που δημιούργησε ή ανακάλυψε, θέτοντας ορισμένα κριτήρια, και έτσι καταλήγει να αποφασίζει τι να κάνει. Σημαντικό ρόλο στην κριτική σκέψη παίζει το συναίσθημα, το οποίο επηρεάζει πολλές φορές τις αποφάσεις μας.
Δεδομένου ότι η κριτική σκέψη δεν εξαρτάται από γενετικές καταβολές ή κληρονομικότητα, αλλά είναι επίκτητη, ως γονείς οφείλουμε να βοηθήσουμε το παιδί να την καλλιεργήσει. Ήδη από όταν το παιδί είναι στην προσχολική ηλικία μπορούμε να το βοηθήσουμε να αρχίσει να αναπτύσσει την κριτική σκέψη.
Πώς θα ενισχύσουμε την κριτική σκέψη του παιδιού
Ενθαρρύνουμε το παιδί να κάνει ερωτήσεις
Τα παιδιά είναι εκ φύσεως φιλοπερίεργα και οι γονείς και οι δάσκαλοι πρέπει να ενθαρρύνουν την τάση τους αυτή. Εάν κάτι δεν φαίνεται λογικό στο παιδί, θα πρέπει να το ενθαρρύνουμε να εκφράσει τις αντιρρήσεις ή τη δυσκολία του.
Το αφήνουμε να πάρει μόνο του αποφάσεις
Μέσα από τη λήψη αποφάσεων το παιδί έχει την ευκαιρία να αποκτήσει κάποιο βαθμό αυτονομίας και να αναπτύξει την κριτική του σκέψη. Για παράδειγμα, μπορούμε να αφήσουμε το παιδί να διαλέξει τα ρούχα που θα φορέσει του Σαββατοκύριακο και να του ζητήσουμε να μας εξηγήσει με ποια κριτήρια τα επέλεξε ή ποιους άλλους συνδυασμούς ρούχων είχε σκεφτεί.
Του ζητάμε να εξετάσει εναλλακτικές λύσεις
Σίγουρα χαιρόμαστε όταν το παιδί μάς δίνει μια σωστή απάντηση. Ωστόσο, πολλά προβλήματα έχουν περισσότερες από μία λύσεις. Όταν τα παιδιά εξετάζουν πολλαπλές λύσεις, μπορούν να αποκτήσουν πιο ευέλικτο τρόπο σκέψης.
Συζητάμε μαζί του για την επικαιρότητα
Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, συζητάμε μαζί του για θέματα της επικαιρότητας τα οποία μπορεί να αντιληφθεί. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, φροντίζουμε να διατυπώνουμε λογικά επιχειρήματα και να εκφράζουμε τις απόψεις μας με ηρεμία και ψυχραιμία.
Το βοηθάμε να εξασκήσει την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων
Αντί να δίνουμε πάντα εμείς τη λύση στα μικρά, καθημερινά προβλήματα που αντιμετωπίζει το παιδί, το ενθαρρύνουμε να σκεφτεί πρώτα το ίδιο πώς θα μπορούσε να το αντιμετωπίσει. Έτσι, εξασκεί την κριτική του σκέψη και αποκτά αυτοπεποίθηση.
Αξιοποιούμε την ώρα του παιχνιδιού
Καθώς περνάμε ποιοτικό χρόνο με το παιδί, του προτείνουμε να βρει εκείνο την ιστορία του παιχνιδιού ή σκεφτεί ποια υλικά θα χρειαστούν και πώς θα χρησιμοποιηθούν ώστε να μαγειρέψουμε το αγαπημένο του φαγητό ή γλύκισμα.
Δεν προβάλλουμε πάντα τον εαυτό μας ως αυθεντία
Επιτρέπουμε τη γόνιμη αμφισβήτηση, η οποία βασίζεται σε λογικά επιχειρήματα και συζητάμε μαζί με το παιδί για το τι είναι σωστό και για ποιους λόγους. Ακόμα, ρωτάμε αν το σωστό είναι μόνο ένα και προκαλούμε το παιδί να «δημιουργήσει το δικό του σωστό».