Πόσα δώρα να κάνουμε στο παιδί;

Στις μέρες μας, η σημασία του δώρου στα παιδιά έχει αλλάξει κατεύθυνση και αυτό έχει αρνητική συνέπεια στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του ψυχισμού τους. Το δώρο προς ένα μικρό παιδί είναι συνήθως κάποιο παιχνίδι, γιατί αυτό θα το ευχαριστήσει, ενώ ταυτόχρονα θα παίξει σημαντικό ρόλο για την υγιή νοητική, ψυχική και συναισθηματική του ανάπτυξη.

Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι γονείς τη σημερινή εποχή κατακλύζουν την καθημερινότητα του παιδιού με πληθώρα δώρων (μικρής ή μεγάλης αξίας), αλλά και το επιβραβεύουν ή το τιμωρούν μέσω υλικών ανταμοιβών ή ποινών, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να οριοθετηθούν απέναντι στο παιδί τους με τον σωστό τρόπο. Το δώρο είναι καλό να προσφέρεται σε σημαντικά ορόσημα στη ζωή ενός παιδιού, όπως είναι κάποια γιορτή ή γενέθλια.

Ετσι έχουμε τη δυνατότητα να χτίσουμε πιο υγιείς προσωπικότητες, χωρίς να οδηγούμε το παιδί σε καταναλωτική… βουλιμία. Αντιθέτως, οι γονείς χρειάζεται να προσπαθούν να ασχοληθούν ποιοτικά με το παιδί μέσα από ηθικές ανταμοιβές περισσότερο και όχι να καλύπτουν τα ενοχικά τους συναισθήματα προσφέροντας υλικά αγαθά.

Πόσο καλό κάνουν τελικά τα πολλά δώρα

Στην περίπτωση της ανταμοιβής, το παιδί πειθαρχεί γιατί ξέρει ότι έχει κάτι να κερδίσει. Επομένως, εκπαιδεύεται να σκέφτεται με ιδιοτέλεια και να κάνει κάτι μόνο όταν είναι προς το συμφέρον του. Στόχος μας όμως πρέπει να είναι το παιδί να μάθει να επιλέγει το αγαθό επειδή το αξιολογεί ως τέτοιο και όχι από τον φόβο των ποινών ή από την προσδοκία του κέρδους. Επίσης, ένα παιδί που εκπαιδεύεται σε πολλά δώρα μαθαίνει στο ότι μπορεί να έχει αυτό που επιθυμεί εύκολα, ενώ κάθε φορά που κάνει κάτι καλό θα πρέπει να ανταμείβεται, με αποτέλεσμα να δυσκολευτεί αργότερα, καθώς η πραγματικότητα του έξω κόσμου είναι πολύ διαφορετική και σκληρή από το προστατευμένο οικογενειακό περιβάλλον, με συνέπεια να ματαιώνεται συχνά.

Μαθαίνει επίσης να καλύπτει τις εσωτερικές του ανάγκες και να επουλώνει τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνονται μέσω των υλικών αγαθών. Ετσι λοιπόν εκπαιδεύεται σε επιφανειακές επουλώσεις και όχι σε βαθύτερες. Τα παιδιά δεν γεννιούνται άπληστα. Γίνονται, κι αυτό γιατί ορισμένοι γονείς δυσκολεύονται να εκφράσουν την αγάπη τους με λόγια ή με απλές συμπεριφορές, μια τρυφερή αγκαλιά, ένα «μπράβο» που το παιδί έχει ανάγκη, και έτσι στρέφονται στα δώρα.

Με αυτόν τον τρόπο χάνουν τη συναισθηματική επαφή μαζί του, ενώ του περνούν το μήνυμα ότι η αγάπη εκφράζεται μόνο με την ύλη. Τα παιδιά αυτά μπαίνουν στη λογική να ζητούν συνεχώς από τους γονείς και γίνονται χειριστικά απέναντί τους.

Αλλοι πάλι γονείς αναπτύσσουν συναισθήματα ενοχής απέναντι στα παιδιά τους για διάφορους λόγους, όπως το ότι μπορεί να απέχουν τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά από τη ζωή τους, δωροδοκώντας τα με αυτόν τον τρόπο για την απουσία τους.

Λάθος συμπεράσματα

Τα παιδιά μπορεί να βρεθούν σε μεγάλη σύγχυση, να καταλήξουν να πιστεύουν ότι η πιο σίγουρη απόδειξη αγάπης και αναγνώρισης των δικών τους είναι τα πολλά και ακριβά δώρα. Με τον καταιγισμό από δώρα, μέσα στον ψυχισμό των παιδιών τείνουν να μπερδευτούν το συναίσθημα, η χρηματική αξία, τα δώρα. Κινδυνεύουν, λοιπόν, να αρχίσουν να αδιαφορούν για όσους τα πλησιάζουν χωρίς να φέρνουν τα πολυπόθητα «καλούδια». Και θα έχουν επίσης δυσκολία να αντιλαμβάνονται τη συμβολική αξία κάθε προσφοράς που τους γίνεται, της απλής, καλοπροαίρετης χειρονομίας.

Τα παιδιά τείνουν να γίνονται ιδιαίτερα επιτακτικά στο να αποκτήσουν το πολυπόθητο παιχνίδι που έχουν δει και επιδίδονται σε αρκετά δύσκολες και αρνητικές συμπεριφορές προκειμένου να το αποκτήσουν, με αποτέλεσμα οι γονείς συχνά να λυγίζουν.

Με αυτόν τον τρόπο, όμως, εάν ο γονέας ενδώσει, δεν βοηθά ουσιαστικά το παιδί στο να μπορεί να ανταποκριθεί αργότερα στις απαιτήσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος, και από την άλλη ενισχύουν αυτόν τον ανώριμο τρόπο απόκτησης αγαθών.

Επιπλέον, στην περίπτωση που η υλική ανταμοιβή χρησιμοποιείται ως απειλή και ποινή, ότι θα τη χάσει εάν το παιδί δεν ανταποκριθεί σωστά στον γονεϊκό κανόνα, τότε αποδυναμώνεται ο ρόλος του γονέα, καθώς το όριο ουσιαστικά δεν μπαίνει από τον ίδιο τον γονέα αλλά από την υλική ανταμοιβή και έτσι χάνεται η ουσιαστική οριοθέτηση.

Επίσης, το παιδί δεν γνωρίζει την υλική αξία ενός δώρου και δεν έχει καμία σημασία εάν το δώρο είναι χαμηλής αξίας, αντιθέτως για εκείνα παραμένει να είναι ένα δώρο και όταν εκπαιδεύεται στο να παίρνει πολλά δώρα από τη μικρή ηλικία, είναι δύσκολο αργότερα να μπορεί να αντιληφθεί ότι ο γονέας δεν μπορεί να του αγοράσει κάτι ακριβό, καθώς έχει μάθει από μικρό στα πολλά δώρα. Ο γονέας δεν θα πρέπει να επαναπαύεται στο ότι το δώρο που αγόρασε ήταν μικρής αξίας. Το δώρο είναι δώρο για ένα παιδί, είτε κοστίζει ένα ευρώ είτε πολλά.

Ας δούμε ένα παράδειγμα:

«Εντάξει, κατάλαβα… Το θέλεις πάρα πολύ… Για να δούμε πόσο κοστίζει… Εντάξει, θα σου το πάρω… Θα μου υποσχεθείς όμως ότι θα είσαι καλό παιδί όλη την εβδομάδα και θα ακούς ό,τι σου λέω;». Αυτή η τακτική είναι ξεκάθαρα δωροδοκία! Και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα λειτουργήσει, διότι το παιδί και δεν θα έχει καλή συμπεριφορά και δεν πρόκειται να ακούσει! Δυστυχώς, προσφέροντας σε ένα παιδί ό,τι υλικό αγαθό ζητήσει, του δημιουργείται η προσδοκία ότι μπορεί να πάρει οτιδήποτε επιθυμεί στη ζωή του και ότι οι γύρω του οφείλουν να του το δώσουν.

Οταν μάλιστα το παιδί αρχίσει να κλαίει, να φωνάζει μέσα στο μαγαζί και να δίνει σόου (και ο γονιός ντρέπεται που τους βλέπουν) και όταν δώσει υποσχέσεις – που δεν θα κρατήσει – και τελικά ο γονιός λυγίσει και του πάρει το δωράκι, τότε το παιδί μαθαίνει ότι με τον κακό τρόπο κερδίζει. Φυσικά θα χαρεί με το απόκτημά του (γιατί ο εγκέφαλος θα πάρει τη δόση του από μπόλικη ντοπαμίνη που φέρνει αίσθημα χαράς), αλλά σύντομα θα χάσει το ενδιαφέρον του και θα θέλει κάτι άλλο. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται από μικρή ηλικία έναν shop-aholic, ή αποκτά το παιδί εθισμό στην απόκτηση υλικών αγαθών.

Τα δώρα είναι ένας ωραίος τρόπος να μυήσουμε τα παιδιά στην ευχαρίστηση του «δούναι και λαβείν» και καλό είναι να κρατήσουμε μακριά καθετί που υπαγορεύει ότι «η αξία σου εξαρτάται από τις πράξεις σου, τη συμπεριφορά σου, τα επιτεύγματά σου». Υπάρχουν άλλες στιγμές και ευκαιρίες, πολύ πιο κατάλληλες, για να επιβραβεύσουμε ή να τιμωρήσουμε τα παιδιά, αν το θεωρούμε απαραίτητο.

Τι δεν πρέπει να κάνουμε

• Δεν προσπαθώ να εξαγοράσω την… ησυχία μου με ένα δώρο για να μην γκρινιάζει ή επειδή θέλω να κάνω τις δουλειές μου ήσυχα.
• Δεν του τάζω κάτι που δεν μπορώ ή και δεν θέλω να του αγοράσω για να εξασφαλίσω τη συμμετοχή του ή τις επιδόσεις του, για παράδειγμα, στο σχολείο – «αν μου φέρεις καλούς βαθμούς στο τρίμηνο, θα σου πάρω εκείνο το ποδήλατο που σου αρέσει».
• Δεν του αγοράζω δώρο για να δείξει μια καλύτερη συμπεριφορά – «το απόγευμα που θα έρθουν οι φίλοι μας σπίτι, μείνε στο δωμάτιό σου και παίξε με το καινούργιο σου παιχνίδι…».
• Δεν του αγοράζω ό,τι θέλει μόνο και μόνο για να είμαι καλός γονιός ή για να μη με συγκρίνει με τους γονείς των συμμαθητών του που τους πήραν πολλά και μεγάλα δώρα. Καλός γονιός δεν είναι εκείνος που συγκρίνεται με τους άλλους γονείς και προσπαθεί να τους μιμηθεί στα υλικά πράγματα, καλός γονιός είναι εκείνος που μπορεί και αντιλαμβάνεται τις ανάγκες του παιδιού του, που είναι δίπλα του, δίνοντάς του και τον κατάλληλο όμως χώρο να κινηθεί. Είναι εκείνος που δεν αφήνει τα υλικά να καλύψουν τις συναισθηματικές ανάγκες και επιθυμίες.

• Δεν του αγοράζω ό,τι θέλει, όποτε θέλει μόνο και μόνο γιατί το ζήτησε για να το έχω ήρεμο ή για να το ευχαριστήσω ή γιατί έτσι κάνει ο καλός γονιός.

• Δεν του αγοράζω δώρο μόνο και μόνο επειδή κλαίει και το ζητεί διαρκώς. Προσπαθώ να κάνω διάλογο μαζί του, όπου του ζητώ να μου εξηγήσει γιατί το θέλει τόσο πολύ. Στόχος είναι το παιδί να καταλάβει αν πραγματικά θέλει το συγκεκριμένο παιχνίδι ή αν απλά του έχει κολλήσει στο μυαλό και επιμένει.
• Δεν του αγοράζω ακριβά δώρα γιατί τα φθηνά δεν θα τα εκτιμήσει. Το παιδί δεν μπορεί να γνωρίζει την αξία του δώρου, ούτε τι είναι ακριβό και τι όχι.
• Δεν ντρέπομαι να του πω ότι οικονομικά δεν μπορώ να του αγοράσω τόσο ακριβό δώρο ή δώρα. Συνήθως τα παιδιά μπορούν να καταλάβουν όταν τους εξηγήσουμε το περιβόητο «γιατί».
• Δεν κρατάμε παλιά παιχνίδια στην αποθήκη ή στην ντουλάπα εφόσον δεν παίζει με αυτά πια. Εχετε σκεφτεί πόσο χώρο πιάνουν τα παιχνίδια που το παιδί σας δεν παίζει πια μαζί τους; Είναι αλήθεια ότι τα παιδιά βαριούνται εύκολα. Γι’ αυτό, λοιπόν, μπορείτε να το βάλετε στη διαδικασία να διαλέξει ποια είναι αυτά που δεν θέλει για να τα δωρίσει σε άλλο παιδάκι ή να τα δώσετε σε κάποιον έρανο. Είναι σημαντικό να περάσουμε στο παιδί μας το μήνυμα αγάπης των γιορτών και όχι μόνο των δώρων. Ετσι και το παιδί θα νιώσει ότι προσφέρει, αλλά θα κατανοήσει ότι έχει πολλά παιχνίδια που γρήγορα τα βαριέται, έτσι ίσως σταματήσει να επιμένει τόσο πολύ στον αριθμό των παιχνιδιών που σας ζητεί.

Το μαθαίνουμε να κάνει δώρα

Μπορείτε να το ρωτήσετε αν θέλει να κάνει εκείνο δώρο στον παππού, στη γιαγιά, στη θεία, στα ξαδελφάκια του, βάζοντάς το να διαλέξει ή ακόμη καλύτερα να προσπαθήσει να «φτιάξει» ένα δώρο, όπως μια ζωγραφιά, μια χριστουγεννιάτικη κάρτα, ένα χριστουγεννιάτικο στολίδι όπως αυτά που κάνουν στο σχολείο… Με πιο απλά λόγια, μάθετέ του να προσφέρει αλλά και να δημιουργεί. Η χαρά που θα πάρει όταν πει ότι το έφτιαξε μόνο του θα είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που θα είχε με κάτι έτοιμο. Παράλληλα, το μαθαίνετε μέσω της έμφασης στο συναίσθημα να γίνει πιο εκφραστικό.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Κωνσταντίνα Βολοσυράκη, ψυχολόγο (MSc) – ψυχοθεραπεύτρια