Η εφηβεία είναι μια άγρια και ταυτόχρονα όμορφη και διδακτική διαδρομή, γεμάτη εκπλήξεις τόσο για τα παιδιά, όσο και για τους γονείς. Οι έφηβοι συχνά είναι απόμακροι ή αντιδρούν υπερβολικά, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζονται τους γονείς τους.
Η περίοδος κατά την οποία κάποιος μεγαλώνει είναι δύσκολη και μπορεί να συνοδεύεται από ανάμεικτα και έντονα συναισθήματα. Ακόμη κι αν ένας έφηβος, όμως, χτυπάει την πόρτα του δωματίου του εκνευρισμένος, έχει ανάγκη τον γονιό του.
Διαβάστε επίσης: «Adolescence»: Πόσο κινδυνεύουν οι έφηβοι από το διαδίκτυο;
Η αναπτυξιακή μετάβαση αυτής της ηλικίας μπορεί να απομακρύνει τα παιδιά από τους γονείς, να τα κάνει να κλείνονται στον εαυτό τους ή να αντιδρούν με συμπεριφορές που δείχνουν ότι επιζητούν την ελευθερία τους.
Συχνά δε, εκδηλώνουν με έντονο τρόπο τα δυσάρεστα συναισθήματά τους και όταν συμβαίνει αυτό, δεν θέλουν κανέναν κοντά τους.
Έφηβοι και εγκέφαλος
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Journal of Research on Adolescence, ο εγκέφαλος του εφήβου εξακολουθεί να αναπτύσσεται. Η έρευνα αναφέρει ότι ένας από τους τελευταίους τομείς που ωριμάζουν είναι ο προμετωπιαίος φλοιός, η περιοχή που είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο των παρορμήσεων, τον προγραμματισμό και τη λογική λήψη αποφάσεων.
Με βάση μία άλλη μελέτη στο επιστημονικό περιοδικό Annals of the New York Academy of Sciences, αυτός ο «ελεγκτής» του εγκεφάλου δεν φτάνει στην πλήρη ωρίμανσή του μέχρι τα μέσα με τέλη της δεκαετίες των 20.
Στο μεταξύ, το συναισθηματικό κέντρο του εγκεφάλου, είναι ήδη πλήρως ενεργό και έχει ισχυρή επιρροή. Αυτό δημιουργεί μια μοναδική εγκεφαλική δυναμική. Ας τη φανταστούμε κάπως σαν αυτή που θα είχε ένας γρήγορος συναισθηματικός κινητήρας χωρίς φρένα.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι μεγάλες συναισθηματικές αντιδράσεις, επικίνδυνες συμπεριφορές και παρορμήσεις δεν είναι προσωπικές επιθέσεις των εφήβων απέναντι στους γονείς. Δεν είναι η ανατροφή που έχουν δώσει αυτοί στα παιδιά τους που τα κάνει συναισθηματικά ασταθή, αλλά η ίδια η ηλικία τους.
Αυτό μπορεί να εξηγήσει γιατί ο έφηβός σας μπορεί να αντιδράσει με υπερβολικά συναισθήματα σε μικρές πιέσεις ή γιατί κάνει επιλογές που φαίνονται μπερδεμένες ή επικίνδυνες. Ουσιαστικά, το συναισθηματικό κομμάτι του εγκεφάλου του είναι αυτό που βρίσκεται στο τιμόνι, ενώ η λογική ακόμη μαθαίνει πώς να λειτουργεί.
Έφηβοι και ντοπαμίνη
Η ντοπαμίνη είναι η χημική ουσία του εγκεφάλου που σχετίζεται με την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή.
Σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Human Neuroscience, κατά την εφηβεία, το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου γίνεται ιδιαίτερα ευαίσθητο σε αυτή την ουσία.
Πράγματα όπως τα «likes» στα social media, η έγκριση των συνομηλίκων ή ακόμα και κάποιες συμπεριφορές που μπορεί να είναι επικίνδυνες, ενεργοποιούν το κέντρο ανταμοιβής του εγκεφάλου πολύ πιο έντονα απ’ ό,τι για ένα μικρότερο παιδί ή για έναν ενήλικα.
Πράγματι, οι εικόνες του εγκεφάλου δείχνουν ότι όταν οι έφηβοι είναι γύρω από τους συνομηλίκους τους, είναι πιο πιθανό να αναλάβουν ρίσκα, όπως αναφέρει μελέτη που έχει δημοσιευτεί στο επιστημονικό περιοδικό Developmental Science.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι συνομήλικοι είναι «κακές επιρροές». Σημαίνει ότι οι εγκέφαλοι των εφήβων, σε αυτή τη φάση της ζωής τους, είναι βιολογικά συνδεδεμένοι, ώστε να δίνουν προτεραιότητα στην κοινωνική αποδοχή, την εξερεύνηση και τη διαμόρφωση της ταυτότητας.
Γι’ αυτό, για παράδειγμα, οι έφηβοι μπορεί να ενδιαφέρονται περισσότερο για το τι σκέφτονται οι φίλοι τους παρά για ό,τι λένε οι γονείς τους, τους οποίους πολλές φορές αγνοούν ή προσπαθούν ακόμη και να τους αποφύγουν σε περίπτωση που εκείνοι επιχειρήσουν να ανοίξουν μια συζήτηση μαζί τους.
Ο ρόλος του γονέα
Ακόμα κι αν το έφηβο παιδί είναι πιο προσανατολισμένο στους συνομηλίκους του, εξακολουθεί να είναι βαθιά συνδεδεμένο με τους γονείς του και να τους χρειάζεται, για να «αγκυροβολεί» συναισθηματικά.
Ακόμα και καθώς δοκιμάζουν τα όριά τους, διεκδικούν την ανεξαρτησία τους ή φαίνονται απομονωμένοι, οι έφηβοι αναζητούν τον γονέα για να νιώσουν ασφάλεια και να βρουν έναν τόπο να προσγειωθούν, όταν τα πράγματα ξεφεύγουν.
Το σύστημα σύνδεσης του παιδιού με τον γονέα δεν κλείνει ξαφνικά κατά την εφηβεία, απλώς διαμορφώνεται. Το καλύτερο που έχουν να κάνουν οι γονείς όταν το παιδί τους βρίσκεται σε αυτή την ηλικία είναι να το συμβουλεύουν, χωρίς να ασκούν αυστηρό έλεγχο πάνω του.
Αυτός ο τρόπος προσέγγισης σέβεται την αυξανόμενη αυτονομία τους, ενώ παράλληλα προσφέρει υποστήριξη και καθοδήγηση. Επίσης, ενθαρρύνει την επίλυση προβλημάτων και την αυτοανάλυση, δύο σημαντικές δεξιότητες που αναπτύσσουν οι εγκέφαλοί τους.