Μελέτη του Pew Research Center (ένα αμερικανικό μη κερδοσκοπικό ερευνητικό ινστιτούτο), δείχνει πως σχεδόν οι μισοί (48% για την ακρίβεια) Αμερικανοί έφηβοι αισθάνονται ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βλάπτουν τους ανθρώπους της ηλικίας τους ενώ μόλις το 14% των ίδιων εφήβων πιστεύει πως τους βλάπτουν προσωπικά. Προφανώς, οι αριθμοί δεν ταιριάζουν… Είναι σαν να λένε οι έφηβοι: «Ναι, τα social media είναι κακά για πολλούς, αλλά εγώ εξαιρούμαι». Βέβαια, δεν είναι μόνο οι έφηβοι που πιστεύουν ότι οι δυνητικοί στρεσογόνοι παράγοντες επηρεάζουν τους άλλους περισσότερο απ’ ό,τι τους εαυτούς τους.

Πώς προκύπτει αυτή η πεποίθηση;

Το φαινόμενο του «καλύτερου από τον μέσο όρο»

Μια εξήγηση για το παραπάνω αποτέλεσμα ίσως είναι το λεγόμενο φαινόμενο του «καλύτερου από τον μέσο όρο» (better-than-average effect- BTAE). Γενικά, τείνουμε να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άτομα σε πιο ευνοϊκή θέση, με αποτέλεσμα να νιώθουμε ανεπαρκείς. Παράλληλα όμως, έχουμε και την τάση να θεωρούμε τους εαυτούς μας καλύτερους από τον μέσο όρο σε βαθμό που στατιστικά δεν είναι δυνατό.

Μια παλαιότερη μελέτη βασισμένη σε αυτό το φαινόμενο έδειξε ότι το 65% των Αμερικανών θεωρούν τον εαυτό τους εξυπνότερο από τον μέσο όρο, ενώ τεχνικά μόνο το 51% θα μπορούσε να ισχυριστεί κάτι τέτοιο με ακρίβεια. Παρεμπιπτόντως, οι άνδρες είχαν την τάση να υπερεκτιμούν τη νοημοσύνη τους περισσότερο από τις γυναίκες. Το φαινόμενο BTAE μπορεί να συνεισφέρει στο γεγονός ότι οι έφηβοι αισθάνονται πως έχουν μεγαλύτερη αντοχή απέναντι στα social media από ό,τι οι συνομήλικοί τους.

Γνωστική ασυμφωνία

Πρόκειται για τη δυσάρεστη ένταση που βιώνουμε όταν διατηρούμε δύο αντικρουόμενες αξίες, συμπεριφορές ή ιδέες στο μυαλό μας ταυτόχρονα. Για να επιλύσουμε αυτή τη σύγκρουση, έχουμε μερικές στρατηγικές: μπορούμε να αλλάξουμε τη συμπεριφορά μας ώστε να συμβαδίζει με τις αξίες μας, να αλλάξουμε τις πεποιθήσεις μας ή να δημιουργήσουμε μια δικαιολογία για τη δυσαρμονία.

Στην περίπτωση της χρήσης των social media από τους εφήβους (και μάλλον και από τους ενήλικες), εξαιρούν τον εαυτό τους από εκείνη την ομάδα ανθρώπων που επηρεάζονται αρνητικά από τη χρήση τους επειδή έτσι τους βολεύει. Σαν αποτέλεσμα, μπορούν να συνεχίσουν να «σκρολάρουν», να παρακολουθούν βίντεο ή να «ποστάρουν», χωρίς να νιώθουν ενοχές ότι ίσως βλάπτουν τον εαυτό τους και την ψυχική τους υγεία.

Η παλιά καλή άρνηση…

Πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους και πιο ανθεκτικούς μηχανισμούς άμυνας του ανθρώπου.

Όλοι οι άνθρωποι έχουμε την ικανότητα να αρνούμαστε αυτό που βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας για να προστατέψουμε την ψυχή μας. Η άρνηση μπορεί να είναι εκτενής ή σχετικά ήπια. Για παράδειγμα, μπορεί να καθυστερούμε να πάμε στον γιατρό παρόλο που έχουμε ξεκάθαρα ανησυχητικά συμπτώματα, αρνούμενοι τη σοβαρότητά τους. Ή μπορεί να παραμένουμε σε μια σχέση που γνωρίζουμε ότι είναι καταστροφική, επειδή θέλουμε να φανταζόμαστε ότι μια μέρα θα λειτουργήσει, παρά τα στοιχεία που δείχνουν το αντίθετο.

Όσον αφορά τα social media, πολλοί από εμάς τα απολαμβάνουμε, οπότε αρνούμαστε οποιαδήποτε αρνητική επίδραση στον εαυτό μας.

Έφηβοι: Υπάρχουν και θετικά στα social

Tα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν φυσικά και τα θετικά τους σημεία.

Το 74% των εφήβων αναφέρει ότι τα social τους βοηθούν να παραμένουν σε επαφή με τους φίλους τους, ενώ το 64% αναφέρει ότι ενισχύουν τη δημιουργικότητά τους. Τέλος, το 34% δηλώνει ότι κάποιες φορές αντλεί πληροφορίες για την ψυχική υγεία από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό το τελευταίο σημείο είναι και ο λόγος που πολλοί επαγγελματίες ψυχικής υγεία έχουν επιλέξει να “μπουν στο ρεύμα” των social media.

Όπως και να έχει, είναι σημαντικό για όλους μας να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας σχετικά με τον τρόπο που χρησιμοποιούμε τα social και τον πιθανό τους αντίκτυπο- θετικό ή αρνητικό.