Αξιόπιστη και αξιοθαύμαστη είναι η γυναίκα που παραμένει ήρεμη στην κρίση; Αυτή που αναλαμβάνει να καλύψει τα κενά πριν γίνουν πρόβλημα και είναι παρούσα πλήρως, ακόμα και όταν είναι εξαντλημένη, ψυχικά αλλά και σωματικά; Αυτή που διατηρεί το πρόγραμμα, θυμάται τα γενέθλια και διορθώνει τα προβλήματα; Δεν καταρρέει, γιατί η πίεση να κρατήσει τα πάντα ενωμένα είναι μεγάλη.
Μήπως αναγνωρίζετε σε αυτή την περιγραφή τον εαυτό σας ή ένα κοντινό σας πρόσωπο;
Μπορεί εξωτερικά να φαίνονται όλα υπό έλεγχο αλλά το βάρος, μιας επίμονης πίεσης να είστε πάντα καλά είναι εκεί. Πολύ πιθανόν να ανήκετε και εσείς σε εκείνους που αναλαμβάνουν υπερβολικές ευθύνες και δεν μπορούν να σταματήσουν να είναι οι «δυνατοί», ακόμα και όταν αυτό τους πληγώνει.
Η ψυχολογία της υπερλειτουργίας ή αλλιώς το «σύνδρομο του καλού παιδιού»
Στις οικογένειες, τους χώρους εργασίας και τις σχέσεις, η συναισθηματική εργασία σπάνια μοιράζεται ισότιμα. Κάποιοι άνθρωποι υπολειτουργούν, αποφεύγουν την ευθύνη, περιμένουν από άλλους να ηγηθούν. Και άλλοι αναλαμβάνουν ξανά και ξανά.
Αυτός είναι ο άνθρωπος που υπερλειτουργεί. Εκείνος που προλαμβάνει τις ανάγκες, καλύπτει τα κενά και κρατά τα πράγματα σε κίνηση, συχνά χωρίς να του το ζητήσουν και σπάνια να τον ευχαριστήσουν.
Στη θεωρία των οικογενειακών συστημάτων, η υπερλειτουργία είναι ένα σχέδιο σχέσεων όπου ένα άτομο αναλαμβάνει συχνά περισσότερα από το μερίδιο ευθύνης του, ειδικά υπό πίεση. Όσο περισσότερο κάνει κάποιος, τόσο λιγότερο νιώθουν οι άλλοι ότι πρέπει να κάνουν.
Η υπερλειτουργία δεν αφορά μόνο την υπερβολική δουλειά. Είναι η ανάγκη να το κάνεις, γιατί η καθυστέρηση φαίνεται επικίνδυνη και το να πεις όχι, εγωιστικό.
Και ο κόσμος το επιβραβεύει, τουλάχιστον στην επιφάνεια. Αλλά πίσω από τα χειροκροτήματα, υπάρχει εξάντληση και ο φόβος ότι αν σταματήσεις να είσαι δυνατός, δεν θα είσαι πλέον άξιος.
Τι λένε οι ειδικοί για το ψυχολογικό κόστος;
Η υπερλειτουργία αποτελεί μία από τις πιο κοινωνικά ενισχυμένες παγίδες, ειδικά για τις γυναίκες. Οι ίδιες μαθαίνουν να ορίζουν την αξία τους με βάση το πόσα πολλά αναλαμβάνουν να κάνουν, και αυτό μπορεί να τις αφήσει εξαντλημένες και αποκομμένες.
Στην αρχή, το να είστε η δυνατή φέρνει έλεγχο, υπερηφάνεια και αποτελεί μέρος της ταυτότητάς σας. Είστε αυτή που τα καταφέρνει και αυτή που δεν λυγίζει. Αλλά με τον καιρό, αυτός ο ρόλος γίνεται παγίδα. Αλλάζει τον τρόπο που εκτιμάτε και αυτοπροσδιορίζετε τον εαυτό σας.
Όταν είμαστε πάντα στη λειτουργία του να τα «διορθώσουμε όλα», το σώμα “κολλάει” σε υπερβολική επαγρύπνηση. Μπορεί να μην νιώθουμε άγχος, αλλά το σώμα δεν ξεκουράζεται ποτέ πραγματικά. Ξεκινήστε λοιπόν με μια αλλαγή πεποίθησης: η αξία μας δεν μετριέται από το πόσα κάνουμε. Δεν είμαστε πιο αγαπητοί όταν είμαστε λιγότερο παραγωγικοί και ακατάστατοι ή πιο πολύτιμοι όταν είμαστε πιο συγκρατημένοι.
Παρατηρήστε πού εμφανίζεται η πίεση που βιώνετε:
- Νιώθετε ενοχές όταν ξεκουράζεστε;
- Ζητάτε συγγνώμη για το ότι χρειάζεστε υποστήριξη;
- Πιστεύετε ότι οι άλλοι θα απογοητευτούν αν δείξε ότι δεν τα έχετε όλα υπό έλεγχο;
Τι να κάνετε;
- Επαναπροσδιορίστε τη δύναμη σας
- Πείτε «δεν μπορώ τώρα.»
- Αφήστε κάποιον άλλον να ηγηθεί.
- Ξεκουραστείτε χωρίς ενοχές
- Ρωτήστε «Τι χρειάζομαι;» αντί για «Τι πρέπει να γίνει;»
Η χρόνια υπερλειτουργία κρατά το νευρικό σύστημα σε κατάσταση άγχους και υπερβολικής επαγρύπνησης. Η αληθινή δύναμη περιλαμβάνει ξεκούραση, υποστήριξη και την αποδέσμευση της ταυτότητας από την συνεχόμενη επίδοση.