Στον σύγχρονο ψηφιακό κόσμο, οι οθόνες είναι παντού — από smartphones και tablets μέχρι λάπτοπ και έξυπνες τηλεοράσεις. Για πολλές οικογένειες, αυτές οι συσκευές αποτελούν μέσο ψυχαγωγίας, μάθησης, αλλά και «ηρεμιστικό» ακόμα και «αντίδοτο» σε στιγμές κρίσης.
Ωστόσο, συνεχώς πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η υπερβολική χρήση οθονών μπορεί να δημιουργεί, αλλά και να ενισχύει, συναισθηματικά προβλήματα στα παιδιά. Μια άλλη πλευρά ενός κρίσιμου ζητήματος που θέλει προσοχή.
Διαβάστε επίσης: Προσοχή κίνδυνος! Τι προκαλούν μόλις 2 ώρες «doomscrolling» στους εφήβους;
Η αιώνια μάχη για τις οθόνες: Ένας φαύλος κύκλος
Μια εκτενής μελέτη που διεξήχθη από το Καθολικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, με σχεδόν 300.000 παιδιά, έδειξε ότι η χρήση οθονών όχι μόνο προκαλεί προβλήματα όπως άγχος, επιθετικότητα και δυσκολία συγκέντρωσης, αλλά γίνεται και ο βασικός τρόπος με τον οποίο τα παιδιά προσπαθούν να αντιμετωπίσουν αυτά τα συναισθήματα. Οι ερευνητές το αποκαλούν “φαύλο κύκλο”: οι οθόνες δημιουργούν πρόβλημα, αλλά γίνονται και η άμεση — αλλά προσωρινή — λύση. 
Το Gaming: Είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος;
Ανάμεσα σε όλες τις μορφές ψηφιακής ενασχόλησης, τα βιντεοπαιχνίδια αναδείχθηκαν ως η πιο προβληματική. Τα παιδιά που ασχολούνται έντονα με το gaming παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων.
Το ανησυχητικό είναι ότι παιδιά που ήδη έχουν ή εκδηλώνουν προβλήματα είναι ακόμη πιο επιρρεπή στο να στρέφονται στα βίντεοπαιχνίδια ως «καταφύγιο».
Μεγαλύτερα παιδιά: Κι όμως είναι πιο ευάλωτα
Σε αντίθεση με τη γενική αντίληψη, παιδιά ηλικίας 6 έως 10 ετών φαίνεται να είναι πιο ευάλωτα στις αρνητικές επιδράσεις των οθονών από τα μικρότερα. Αυτό οφείλεται στο ότι έχουν μεγαλύτερη αυτονομία: μπορούν επομένως να επιλέγουν τι θα δουν ή θα παίξουν και το κάνουν συχνά όταν νιώθουν άσχημα, θυμωμένα ή αγχωμένα.
Παράλληλα, καταγράφηκαν διαφορές ανά φύλο: τα κορίτσια παρουσίασαν περισσότερες αρνητικές αντιδράσεις από τη γενική χρήση οθονών, ενώ τα αγόρια με τη σειρά τους έδειξαν πιο έντονη εξάρτηση από το gaming.
Τι είναι το φαινόμενο εκτόπισης: Τι χάνει το παιδί όταν βρίσκεται μπροστά από οθόνες;
Κάθε ώρα που ένα παιδί περνάει μπροστά σε μια οθόνη είναι μια ώρα που δεν:
- αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες,
- παίζει σωματικά,
- μαθαίνει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του με υγιείς τρόπους.
Αυτό είναι γνωστό ως φαινόμενο εκτόπισης. Για παράδειγμα, ένα παιδί 9 ετών που είχε μια δύσκολη μέρα στο σχολείο μπορεί να απομονωθεί με το tablet του αντί να συζητήσει με τους γονείς ή να βρει άλλους τρόπους εκτόνωσης. Έτσι, χάνει την ευκαιρία για συναισθηματική ωρίμανση και ενδυνάμωση της σχέσης με την οικογένεια.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς; Η λύση είναι τα υγιή όρια
Οι ειδικοί τονίζουν:
Δεν χρειάζεται να «πετάξετε» όλες τις συσκευές — η εκπαιδευτική χρήση, ειδικά όταν γίνεται μαζί με τους γονείς, δεν έχει αρνητικές συνέπειες.
- Παρατηρήστε πότε και γιατί το παιδί χρησιμοποιεί τις οθόνες. Είναι ανάγκη ή αντίδραση στη δυσφορία;
- Δώστε εναλλακτικές λύσεις: παιχνίδι έξω, παραγωγική συζήτηση, χειροτεχνίες, σωματική δραστηριότητα.
- Βάλτε όρια στον χρόνο οθόνης, ειδικά για gaming.
Εστιάστε στην ποιοτική σχέση με το παιδί — είναι ο ισχυρότερος παράγοντας πρόληψης και υποστήριξης.
Οι οθόνες δεν είναι ο «εχθρός», αλλά μπορούν να γίνουν παγίδα όταν χρησιμοποιούνται ως συναισθηματικό υποκατάστατο. Η πραγματική πρόκληση είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποκτήσουν εργαλεία διαχείρισης συναισθημάτων και πραγματικές εμπειρίες ζωής.
