Ως κάποια που μεγάλωσε ως μοναχοπαίδι και μεγαλώνει ως μητέρα, ένα μοναχοπαίδι δε με λες και αυθεντία για να μιλήσω για την αδελφική αντιπαλότητα. Η εμπειρία μου περιορίζεται στις φίλες μου που έχουν αδέλφια και μεγαλώνουν πάνω από δύο παιδιά. Από εκεί γνωρίζω ότι οι τσακωμοί μεταξύ αδελφών είναι σκληροί, αλλά αν διαβάζετε αυτό το κείμενο, τότε πιθανότατα το γνωρίζετε ήδη. Έτσι μου ήρθε η έμπνευση να μάθουμε λίγα περισσότερα πράγματα πίσω από την ψυχολογία των παιδιών/αδελφών που μετατρέπουν το σπίτι σε πεδίο μάχης από το Game of Thrones, αλλά κυρίως τι πρέπει να κάνετε γι’ αυτό;
Ποια είναι η ψυχολογία πίσω από την αδελφική αντιπαλότητα;
Όπως λένε οι ψυχολόγοι, η αδελφική αντιπαλότητα είναι μια απόλυτα φυσιολογική «παρενέργεια» των παιδιών που μοιράζονται τους ίδιους γονείς και ό,τι προέρχεται απ’ αυτούς, ωστόσο οι ψυχολογικοί λόγοι γι’ αυτήν, είναι μάλλον πιο περίπλοκοι.
Μία από τις ευρέως αποδεκτές εξηγήσεις για τους τσακωμούς, τις διενέξεις και τον ανταγωνισμό μεταξύ αδελφών προέρχεται από τον Άλφρεντ Άντλερ, ο οποίος υποστήριξε ότι τα παιδιά ανταγωνίζονται για τον χρόνο που διεκδικούν από τους γονείς και την επιβεβαίωση απ’ αυτούς για να αποφύγουν συναισθήματα κατωτερότητας. Αυτή η δυναμική επιδεινώνεται από παράγοντες όπως η σύγκριση και η αυτοαξιολόγηση. Τα παιδιά, δηλαδή, συγκρίνουν τον εαυτό τους με την πλησιέστερη ομάδα συνομηλίκων τους – συχνά έναν αδελφό ή μια αδελφή – χρησιμοποιώντας τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους για να αξιολογήσουν τη δική τους αξία. Η Γονική Διαφορική Μεταχείριση (ΔΓΜ) είναι συχνά ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας. Αυτό συμβαίνει όταν υπάρχουν διαφορές στην έκφραση των συναισθημάτων ή/και στο είδος της πειθαρχίας και των προνομίων που λαμβάνουν τα αδέλφια. Ακόμα και οι μικρές αποκλίσεις έχουν αποδειχθεί ότι οδηγούν σε συγκρούσεις και δυσαρέσκεια μεταξύ των αδελφών.
Ακόμα πιο περίπλοκα γίνονται τα πράγματα όταν υπάρχουν έντονοι χαρακτήρες: οι ατομικές διαφορές στην παρορμητικότητα, τη συναισθηματική αντιδραστικότητα και τις κοινωνικές δεξιότητες σημαίνουν ότι ορισμένες προσωπικότητες εκρήγνυνται πιο εύκολα από άλλες.
Ποιο είναι το συμπέρασμα; Υπάρχουν παράγοντες που μπορείτε να ελέγξετε ώστε να μην οδηγούνται τα πράγματα στα άκρα-όπως για παράδειγμα προσπαθήστε να είστε συνεπείς με τον τρόπο που φέρεστε στα παιδιά σας- και παράγοντες που δεν μπορείτε -όπως το γεγονός ότι τα αδέλφια είναι προγραμματισμένα από τη φύση τους να συγκρίνονται και να ανταγωνίζονται. Επιπλέον, η αγάπη μας για τα παιδιά μας είναι απεριόριστη και το γνωρίζουν αλλά ορισμένοι τρόποι για να τους τη δείξουμε, όπως για παράδειγμα ο χρόνος, είναι περιορισμένοι και αυτό πρέπει να τους το δώσουμε να το καταλάβουν.
Παιδιά: 10 τρόποι να αντιμετωπίσετε την αδελφική αντιπαλότητα
Γίνετε προπονητές όχι διαιτητές
Αντί να αποφασίζετε ποιος έχει «δίκιο», καθοδηγήστε τα παιδιά να διαπραγματεύονται και να βρίσκουν αμοιβαία αποδεκτές λύσεις. Διδάξτε τα να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, να προτείνουν λύσεις και να συμβιβάζονται.
Μείνετε Ήρεμοι και ουδέτεροι
Καταπνίξτε την οργή σας όταν εμφανίζεται κακή συμπεριφορά. Αν διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, τα παιδιά θα ηρεμήσουν πιο γρήγορα και η έκρηξη θα σβήσει.
Δώστε προτεραιότητα στις δεξιότητες ρύθμισης των συναισθημάτων
Να θυμάστε ότι τα παιδιά εξακολουθούν να αναπτύσσουν δεξιότητες ρύθμισης των συναισθημάτων και ο καλύτερος τρόπος για να τα βοηθήσετε είναι να γίνετε εσείς το πρότυπό τους. Με ψυχραιμία και ηρεμία εξασκηθείτε στην αναγνώριση των συναισθημάτων σας, στις βαθιές αναπνοές ή κάνοντας μια παύση χωρίς να σκέφτεστε τίποτα. Είναι σημαντικό, αν χρειάζεται, να βρείτε τον φαύλο κύκλο αυτών των συναισθημάτων. Από πού ξεκινούν όλα δηλαδή. Αυτή τη διαδικασία θα πρέπει να την ακολουθήσετε μόνοι σας αλλά και με τα παιδιά σας όταν προκύπτουν συγκρούσεις.
Ελαχιστοποιήστε τη διαφορετική μεταχείριση
Δεν μπορούν όλοι οι κανόνες να είναι ίδιοι σε όλους τους τομείς. Άλλωστε, μεγαλώνετε δύο ή περισσότερα διαφορετικά άτομα με ξεχωριστές ανάγκες και ικανότητες. Ωστόσο καλό θα ήταν να εξηγήσετε το σκεπτικό σας για τυχόν διαφορές στους κανόνες (π.χ., αργότερα τον ύπνο για εφήβους) και να προσφέρετε ισόποσο χρόνο σε κάθε παιδί ξεχωριστά.
Ενθαρρύνετε τις συνεργασίες
Δώστε στα αδέλφια έναν κοινό στόχο – να χτίσουν ένα φρούριο, να ολοκληρώσουν ένα παζλ – έτσι ώστε η επιτυχία να εξαρτάται από τη συνεργασία. Για κάποιους γονείς αυτή η λύση μπορεί να ακούγεται ως εφιάλτης: Επειδή τα παιδιά τους μπορεί να τσακώνονται τόσο πολύ που αποφεύγουν τις συνεργασίες όπως ο «διάολος το λιβάνι». Ωστόσο δώστε μία ευκαιρία ακόμα γιατί καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά, σμιλεύονται και κάποιες «γωνίες» του χαρακτήρα τους.
Ενθαρρύνετε τα εξατομικευμένα ταλέντα/ενδιαφέροντα
Η σημασία της ανάδειξης των μοναδικών ενδιαφερόντων και ικανοτήτων κάθε παιδιού, αποφεύγοντας παράλληλα ετικέτες όπως «το έξυπνο» ή «το αθλητικό» παιδί, είναι εξαιρετικά σπουδαία. Και αν τα παιδιά έχουν παρόμοιους τομείς ενδιαφέροντος, αυτό είναι επίσης υπέροχο… αλλά ίσως χρειαστεί να καταβάλετε προσπάθεια για να διασφαλίσετε ότι το καθένα θα εξερευνήσει και θα αναπτύξει αυτό το ενδιαφέρον με τον δικό του ρυθμό χωρίς ανεπιθύμητη παρέμβαση (ξέρετε από ποιον…).
Διδάξτε εποικοδομητικά σενάρια
« Νιώθω…», «πότε εσείς…;» «θα μπορούσατε»; Φράσεις που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν παιχνίδι ψυχοθεραπείας τύπου «συμπληρώστε τη φράση» δίνουν στα παιδιά έναν εύκολο τρόπο να μιλήσουν χωρίς να χτυπούν ή να φωνάζουν – και δίνουν στους γονείς μία ρεαλιστική βάση συναισθημάτων, συμπεριφορών και χαρακτήρων για να γνωρίσουν σε βάθος τα παιδιά τους.
Θέστε σαφείς οικογενειακούς κανόνες
Δηλώστε με σαφήνεια μη διαπραγματεύσιμους κανόνες (δηλαδή, όχι χτυπήματα, όχι προσβολές κ.λπ.) και καταλήξτε σε λογικές συνέπειες, γνωστές σε όλους, ιδανικά πριν συμβεί η παραβίαση, που θα εφαρμόζονται απ’ όλους.
- Προγραμματίστε χρόνο μόνοι σας με κάθε παιδί
Ας είμαστε ειλικρινείς, είναι πολύ δύσκολο να μοιράσετε τέλεια την προσοχή σας μεταξύ των παιδιών σε καθημερινή βάση. Για αυτόν τον λόγο, μπορείτε να αφιερώνετε χρόνο ξεχωριστό με κάθε παιδί με τρόπο που να ταιριάζει στο πρόγραμμά σας. Ο χρόνος «ένας προς έναν» δίνει την κατάλληλη προσοχή σε κάθε παιδί, ώστε να μην χρειάζεται να ανταγωνίζεται με τον αδελφό του, για αυτό.
Αναζητήστε βοήθεια όταν χρειάζεται
Εάν η αδελφική αντιπαλότητα είναι χρόνια ή βίαιη, αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια που εστιάζει σε λύσεις και που μπορεί να βοηθήσει στην επαναπροσδιορισμό των μοτίβων.
Είναι λοιπόν πραγματικά δυνατό να αντιμετωπίσετε την αδελφική αντιπαλότητα;
Για να συνοψίσουμε και να απαντήσουμε στο ερώτημα: είναι απολύτως δυνατό να αντιμετωπίσετε την αδελφική αντιπαλότητα. Βέβαια οι ειδικοί ως πιο ρεαλιστές μας συμβουλεύουν να σκεφτόμαστε με όρους λιγότερου χάους, όχι καθόλου σύγκρουσης.
Οι έρευνες διαπιστώνουν συνεχώς ότι όταν οι γονείς μαθαίνουν πώς να διαμεσολαβούν ουσιαστικά και πώς τα παιδιά να εξασκούν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, οι αδελφικοί καβγάδες συμβαίνουν λιγότερο συχνά, γίνονται λιγότερο έντονοι και αυτές οι βελτιώσεις στην επικοινωνία τους παραμένουν με την πάροδο του χρόνου. Με άλλα λόγια, η ευθύνη πέφτει σε εμάς. Όχι ότι δεν το ξέραμε…
