Πολλά παιδιά που μεγάλωσαν σε δυσλειτουργικές οικογένειες ανέπτυξαν μηχανισμούς άμυνας για να διαχειριστούν την ψυχική τους ισορροπία. Αυτές οι στρατηγικές –που τότε ήταν απόλυτα χρήσιμες– συχνά συνεχίζονται και στην ενήλικη ζωή. Το πρόβλημα είναι ότι, ενώ κάποτε προστάτευαν, σήμερα γίνονται εμπόδιο στην επαφή, την εγγύτητα και τη συναισθηματική σύνδεση.
Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά από τα πιο συχνά μοτίβα που παρατηρούνται σε ενήλικες που πέρασαν δύσκολα παιδικά χρόνια – και το πώς μπορεί να επηρεάζουν τις σχέσεις τους σήμερα:
Διαβάστε επίσης: Οι 10 αρετές μιας υγιούς οικογένειας
1. Άρνηση, η πρώτη γραμμή άμυνας
Για να αντέξουν μια δύσκολη πραγματικότητα, πολλά παιδιά μπαίνουν σε κατάσταση άρνησης. Όμως, ως ενήλικες, αυτή η άρνηση μπορεί να τα οδηγήσει στο να μένουν σε τοξικές σχέσεις – παρόμοιες με εκείνες που βίωσαν στο παρελθόν – ή να δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν πότε και οι ίδιοι αναπαράγουν παρόμοιες συμπεριφορές.
2. Καταπίεση συναισθημάτων ή συναισθηματική αποσύνδεση
Το «κλείσιμο» των συναισθημάτων ήταν συχνά αναγκαίο για να μην πληγωθούν. Ωστόσο, στην ενήλικη ζωή, αυτή η αποστασιοποίηση δημιουργεί απόσταση. Οι σύντροφοι μπορεί να νιώθουν απόρριψη ή ότι δεν τους επιτρέπεται πρόσβαση στον εσωτερικό κόσμο του άλλου.
3. Τελειομανία ή ανάγκη για επιβεβαίωση
Πολλοί επιδιώκουν να είναι «άψογοι» για να αποφύγουν την επίπληξη ή την απόρριψη. Ως ενήλικες, όμως, παγιδεύονται σε μια ασταμάτητη ανάγκη να αποδεικνύουν την αξία τους, νιώθοντας ότι δεν έχουν ποτέ το δικαίωμα να ξεκουραστούν ή να κάνουν λάθη. Αυτό είναι μια μορφή άμυνας ενάντια στην αποτυχία.
4. Αποφυγή στενών σχέσεων
Η εγγύτητα φέρει ρίσκο και για κάποιον που έχει πληγωθεί από κοντινούς ανθρώπους, είναι λογικό να την αποφεύγει. Όμως η συνεχής απομάκρυνση οδηγεί στη μοναξιά, και τελικά, σε μια αίσθηση αποσύνδεσης από τους άλλους.
5. Διαρκής εναλλαγή σχέσεων
Άτομα που ένιωσαν εγκατάλειψη ή συναισθηματική έλλειψη στην παιδική ηλικία συχνά «πηδούν» από τη μία σχέση στην άλλη για να μην νιώσουν και πάλι μόνα. Πρόκειται για ένα είδος αποφυγής του πόνου, που όμως συχνά οδηγεί σε επιφανειακές συνδέσεις και συναισθηματική αστάθεια.
6. Αδύναμα ή ανύπαρκτα όρια
Όταν μεγαλώνεις σε οικογένεια χωρίς ξεκάθαρα όρια, δυσκολεύεσαι να τα θέσεις και ως ενήλικας. Αυτό συχνά προκαλεί εντάσεις, ειδικά όταν οι άλλοι έχουν πιο σταθερά προσωπικά όρια και μπορεί να βιώνεται ως απόρριψη ή αποστασιοποίηση.
7. Ανάγκη να φροντίζεις ή να «σώσεις» τους άλλους
Πολλά παιδιά προσπαθούσαν να κρατήσουν την οικογένεια «λειτουργική» αναλαμβάνοντας ρόλο φροντιστή. Στην ενήλικη ζωή, αυτό οδηγεί σε σχέσεις συναισθηματικής εξάρτησης, όπου ο ένας προσπαθεί να «σώσει» τον άλλον, εις βάρος της δικής του ισορροπίας.
8. Έλλειψη εμπιστοσύνης
Όταν αυτοί που έπρεπε να σε φροντίζουν σε πρόδωσαν ή σε πόνεσαν, το να εμπιστευτείς ξανά γίνεται ένα δύσκολο και επικίνδυνο εγχείρημα. Κι έτσι, η καχυποψία γίνεται ασπίδα, αλλά και φραγμός για ουσιαστικές σχέσεις.
9. Υπερβολική ανάγκη να ευχαριστείς τους άλλους (people-pleasing)
Πολλοί έμαθαν ότι για να είναι αγαπητοί ή αποδεκτοί έπρεπε να καταπνίγουν τις ανάγκες και τα «όχι» τους. Στην ενήλικη ζωή, αυτό μεταφράζεται σε άγχος, υπερκόπωση και δυσκολία στο να διεκδικούν ή να θέτουν όρια.
10. Ευερεθιστότητα
Όταν έχεις μάθει να αμύνεσαι διαρκώς, το παραμικρό ερέθισμα γίνεται απειλή. Ο θυμός μετατρέπεται σε προστατευτικό μηχανισμό, αλλά συχνά τρομάζει τους γύρω και εμποδίζει την ουσιαστική επικοινωνία και συναισθηματική επαφή.