Γιατί τα μικρά παιδιά συχνά δυσκολεύονται να «διαβάσουν» τα συναισθήματα των ενηλίκων; Ποια είναι τα βήματα που ακολουθούνε, κατά τη γνωστική τους ανάπτυξη, μέχρι να φτάσουν από την αναγνώριση προσώπων στην κατανόηση του τι αισθάνεται κάποιος; Σε μία πρωτοποριακή έρευνα, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο επιστημονικό περιοδικό Nature Communications, διαπιστώθηκε πως τα παιδιά ηλικίας 5–10 ετών προχωρούν από την απλή αντίληψη προσώπων στην βαθύτερη κατανόηση συναισθημάτων, βασιζόμενα λιγότερο στο ένστικτο και περισσότερο στη μάθηση.
Διαβάστε επίσης: Συγκρίσεις: Πώς επηρεάζουν το παιδί μας;
Στόχος της έρευνας ήταν να εξεταστεί πώς εξελίσσονται οι μηχανισμοί αναγνώρισης συναισθημάτων σε αυτή την κρίσιμη ηλικιακή φάση, με συνέπειες για την εκπαίδευση και την ανατροφή και να εξεταστεί το ενδεχόμενο για πιθανές νέες παρεμβάσεις σε παιδιά με δυσκολίες κοινωνικής αντίληψης, που βασίζονται σε αυτούς τους μηχανισμούς.
Τι εξέτασε η έρευνα
Διενεργήθηκαν τρεις συμπληρωματικές μελέτες. Η μία αφορούσε στην αντίληψη συναισθημάτων. Με βάση αυτή, ακόμα και τα 5χρονα διαχωρίζουν αυτόματα τέσσερις βασικές εκφράσεις. Χαρά, θυμό, φόβο, λύπη, με νευρικές αποκρίσεις σε περιοχές του εγκεφάλου. Αυτή η αντιληπτική ικανότητα ήταν σταθερή σε όλες τις ηλικίες.
Η άλλη μελέτη αφορούσε στην εννοιολογική κατανόηση. Τι σημαίνει αυτό; Μέσω ενός τεστ με λέξεις, τα μεγαλύτερα παιδιά έδειξαν πιο περίπλοκες συναισθηματικές συσχετίσεις. Για παράδειγμα, η λέξη «κλάμα» συνδέθηκε με πολλαπλά συναισθήματα. Οι μελετητές υποστηρίζουν ότι αυτό αποτελεί δείγμα αναπτυσσόμενης συναισθηματικής πολυπλοκότητας.
Τέλος, μία τρίτη μελέτη αφορούσε στη συμπεριφορά. Τα μικρότερα παιδιά ομαδοποιούσαν εκφράσεις με βάση τη θετικότητα ή την αρνητικότητα. Τα μεγαλύτερα διέκριναν συγκεκριμένα αρνητικά συναισθήματα (π.χ. θυμός έναντι φόβου), δείχνοντας πιο εξελιγμένη κατανόηση. Οι ερευνητές εντόπισαν καθαρά τη μετάβαση από την εξάρτηση προς στην αντίληψη, κάνοντας σύγκριση με τα μικρότερα παιδιά, τα οποία στηρίζονται -κατά βάση- σε οπτικά στοιχεία.
Επίσης, εντοπίστηκε η μετάβαση προς το στάδιο της γνώσης. Σε αυτό το στάδιο, βρίσκονται τα μεγαλύτερα παιδιά, τα οποία αποκτούν σιγά-σιγά πλέον την πνευματική ικανότητα να «καταλαβαίνουν» τα συναισθήματα που κρύβονται πίσω από την πρώτη εντύπωση. Αυτή η διαδικασία, η μεταφορά από το «βλέπω πρόσωπα» στο «καταλαβαίνω συναισθήματα» καταδεικνύει πόσο η εμπειρία, η εκπαίδευση και η ανάπτυξη της σκέψης διαμορφώνουν την συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού.
Συνέπειες για παιδιά και εκπαίδευση
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να ενισχύσουν αυτή την ικανότητα των παιδιών να μετασχηματίζουν την απλή αναγνώριση ενός προσώπου σε αναγνώριση συναισθημάτων. Μερικοί τρόποι είναι οι ακόλουθοι:
Εκπαίδευση: Κατάλληλες παρεμβάσεις ανά ηλικία μπορούν να ενισχύσουν την συναισθηματική κατανόηση σε παιδικά ηλικιακά στάδια.
Ανατροφή: Οι γονείς ενθαρρύνονται να συζητούν και να ονομάζουν συναισθήματα μαζί με το παιδί τους, από τη μικρή του ηλικία.
Θραπείες: Στοχευμένες μέθοδοι μπορούν να υποστηρίξουν παιδιά με δυσκολίες στην κοινωνική λειτουργία.
