Έφηβοι & social media: Όταν η χρήση γίνεται προβληματική

Στην εποχή των smartphones και των social media, όλο και περισσότεροι έφηβοι περνούν ώρες μπροστά στην οθόνη. Κι ενώ η τεχνολογία μπορεί να ενισχύσει την κοινωνικότητα και να προσφέρει ψυχολογική υποστήριξη, υπάρχει και η σκοτεινή της πλευρά: η προβληματική χρήση των κοινωνικών δικτύων, που σε κάποιες περιπτώσεις θυμίζει εθισμό.

Social media: Ποια είναι τα σημάδια της προβληματικής χρήσης;

Η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζει χαρακτηριστικά όπως:

• Καταναγκαστική ανάγκη για χρήση
• Απώλεια ελέγχου
• Απόσυρση από δραστηριότητες εκτός οθόνης
• Επιδείνωση άγχους, κατάθλιψης ή διαταραχών ύπνου

Ο εγκέφαλος επιβραβεύει την κοινωνική αποδοχή με ντοπαμίνη – και τα likes, τα σχόλια και οι ειδοποιήσεις “ταΐζουν” αυτό το μηχανισμό, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Τι δείχνει η έρευνα;

• Σύμφωνα με μελέτες, τα εθιστικά πρότυπα χρήσης και όχι ο συνολικός χρόνος οθόνης, συνδέονται με διπλάσιο ή τριπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης αυτοκτονικών σκέψεων.
• Το 10% των εφήβων παρουσιάζει «προβληματική χρήση», με υψηλά επίπεδα στρες, άγχους και κατάθλιψης.
• Οι νυχτερινές ώρες μπροστά στην οθόνη διαταράσσουν τον ύπνο, χειροτερεύουν τη διάθεση και μειώνουν τη συγκέντρωση.

Τα social media δεν είναι μόνο κακά

Από την άλλη, δεν πρέπει να δαιμονοποιούμε τα κοινωνικά δίκτυα. Μπορούν, όπως αναφέρθηκε, να προσφέρουν μια αίσθηση κοινότητας σε παιδιά που νιώθουν περιθωριοποιημένα, υποστήριξη, ανακούφιση από το άγχος μέσω χιουμοριστικού ή ενθαρρυντικού περιεχομένου και διατήρηση των φιλικών σχέσεων, ειδικά σε περιόδους απομόνωσης όπως η πανδημία. Το πρόβλημα ξεκινά όταν η χρήση γίνεται καταναγκαστική, στερεί τον ύπνο, τη χαρά από την πραγματική ζωή και οδηγεί σε σύγκριση και αυτοϋποτίμηση.

Προσπαθήστε να:

• Θέσετε όρια στη χρήση τους και να δημιουργήσετε «ζώνες» χωρίς κινητά (π.χ. στο τραπέζι, το βράδυ κ.λπ.).
• Μιλάτε με το παιδί σας για το πώς νιώθει όταν χρησιμοποιεί τα social media.
• Ενθαρρύνετε τη συμμετοχή σε δραστηριότητες εκτός οθόνης (αθλητισμός, τέχνες, ομάδες κ.λπ.).
• Παρατηρείτε αλλαγές στη διάθεση ή στον ύπνο του παιδιού και μη διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από ειδικό αν χρειαστεί.

Τα social media δεν είναι εχθρός — είναι εργαλείο. Μπορούν να ενισχύσουν την ψυχική υγεία ή να την επιβαρύνουν, ανάλογα με τον τρόπο που χρησιμοποιούνται. Η πρόκληση για τους γονείς είναι να καθοδηγήσουν τα παιδιά ώστε να τα χρησιμοποιούν με μέτρο, με επίγνωση και χωρίς να εξαρτώνται από αυτά για να νιώσουν ότι αξίζουν.