Καθώς τα παιδιά επιστρέφουν στο σχολείο, οι ελλείψεις στη μη λεκτική επικοινωνία μπορεί να προκαλέσουν κοινωνικά προβλήματα που δεν ήταν εμφανή κατά τη διάρκεια των διακοπών του καλοκαιριού. Τώρα είναι λοιπόν η κατάλληλη στιγμή να βοηθήσουμε το παιδί μας να μάθει όσα χρειάζεται για να κάνει φίλους.
Η ικανότητα να δημιουργεί και να διατηρεί φιλίες είναι μία από τις πιο σημαντικές δεξιότητες που μπορεί να αναπτύξει κάθε παιδί. Ωστόσο, δεν είναι πάντα εύκολο να περάσει από τη σιωπή στην επικοινωνία. Πολλά παιδιά, ιδιαίτερα στην προσχολική ηλικία, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση, είτε λόγω ντροπαλότητας είτε λόγω έλλειψης κοινωνικών δεξιοτήτων.
Πώς ανοίγουμε λοιπόν το δρόμο για τις φιλίες τους;
Διαβάστε επίσης: Τι είναι η θετική πειθαρχία; Μπορεί να βοηθήσει και τη δική σας οικογένεια
Διδάξτε στο παιδί βασικές κοινωνικές δεξιότητες
Η κοινωνική επικοινωνία περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά στοιχεία, όπως το να κοιτάς τον άλλον στα μάτια, να περιμένεις τη σειρά σου και να είσαι ευγενής.
Ενθαρρύνετε το παιδί να εξασκεί αυτές τις δεξιότητες σε καθημερινές καταστάσεις:
- Να λέει «γεια» και «ευχαριστώ», να ρωτάει το όνομα ενός άλλου παιδιού, να περιμένει τη σειρά του όταν παίζει.
- Παίξτε παιχνίδια που ενισχύουν την αναμονή και την εναλλαγή για να κατανοήσει τη σημασία της κοινής συμμετοχής και της υπομονής.
Γίνετε παράδειγμα προς μίμηση
Τα παιδιά μαθαίνουν παρατηρώντας τους μεγάλους. Όταν βλέπουν τους γονείς ή άλλους ενήλικες να επικοινωνούν με ανοιχτό και θετικό τρόπο, είναι πιο πιθανό να μιμηθούν αυτή τη συμπεριφορά:
- Μιλήστε για τα συναισθήματά σας με το παιδί και ενθαρρύνετέ το να κάνει το ίδιο. Π.χ. «Είμαι χαρούμενος/η που πήγαμε βόλτα σήμερα!» ή «Αισθάνομαι κουρασμένος/η, αλλά ικανοποιημένος/η που ολοκλήρωσα τη δουλειά μου».
- Καθώς παρατηρείτε άλλους ανθρώπους να μιλούν ή να αλληλεπιδρούν (στο πάρκο, στο σχολείο κ.λπ.), εξηγήστε στο παιδί τι συμβαίνει: «Βλέπεις, ο/η φίλος/η σου χαμογελάει. Πώς νομίζεις ότι αισθάνεται;».
Βοηθήστε το παιδί να κατανοήσει τα συναισθήματα των άλλων
Στις μέρες μας, η εξάρτηση από τις οθόνες και η αναγκαστική απομόνωση λόγω της πανδημίας, παρενέβησαν αρνητικά στους συνήθεις άτυπους και έμμεσους τρόπους με τους οποίους μαθαίνεται η μη λεκτική επικοινωνια. Για να αντισταθμιστεί αυτή η απώλεια, οι γονείς και οι δάσκαλοι πρέπει να αναλάβουν ενεργό ρόλο στη διδασκαλία των… καναλιών της μη λεκτικής γλώσσας.
Η ικανότητα να κατανοεί κανείς τις συναισθηματικές καταστάσεις των άλλων είναι θεμελιώδης για την ανάπτυξη φιλιών. Εξηγώντας συναισθήματα και αντιδράσεις, το παιδί μπορεί να μάθει να προσαρμόζεται και να εκφράζει την ενσυναίσθησή του:
- Διαβάστε βιβλία που εστιάζουν στα συναισθήματα.
- Παίξτε παιχνίδια κατά τα οποία μιμείστε συναισθηματικές εκφράσεις και το παιδί πρέπει να μαντέψει αν είστε χαρούμενοι, λυπημένοι ή θυμωμένοι.
- Εξηγήστε τις κοινωνικές καταστάσεις που ίσως να μην καταλαβαίνει, π.χ. «Είδες που ο Δημήτρης φαινόταν λυπημένος/η όταν το παιχνίδι του χάλασε; Τι μπορείς να του πεις για να τον κάνεις να αισθανθεί καλύτερα;».
Το χαμόγελο και η οπτική επαφή είναι δύο από τους καλύτερους δείκτες για την κοινωνική προσαρμογή και την ευτυχία των παιδιών. Στην πραγματικότητα, τα βρέφη και τα μικρά παιδιά χαμογελούν πιο συχνά από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα, γύρω στις 200 με 300 φορές την ημέρα. Το κακό είναι ότι όσο μεγαλώνουμε, χαμογελάμε λιγότερο, φτάνοντας περίπου στις 20 φορές την ημέρα ως ενήλικες ενώ στην παιδική ακόμα ηλικία μπορεί να προκύψει το “resting face”. Το «πρόσωπο ξεκούρασης» είναι η έκφραση που παίρνουμε όταν δεν νιώθουμε κανένα συναίσθημα και μελέτες δείχνουν ότι περίπου 1 στα 4 παιδιά έχει «πρόσωπο ξεκούρασης» που οι άλλοι το βλέπουν ως έκφραση αρνητικών συναισθημάτων όπως θυμός, φόβος και λύπη. Ακόμα όμως και όταν το πρόσωπό μας είναι σε… ανάπαυση, μπορεί να επικοινωνεί ένα συναίσθημα που δεν αισθανόμαστε.
Δημιουργήστε ευκαιρίες για συναντήσεις
Το παιδί χρειάζεται να έχει πολλές ευκαιρίες για να αλληλεπιδρά με συνομηλίκους του σε χαλαρές καταστάσεις:
- Κανονίστε συναντήσεις με άλλες οικογένειες ή «ραντεβού παιχνιδιού» για το παιδί σας και τους φίλους του.
- Ενθαρρύνετε την κοινωνικοποίηση σε ανοιχτούς χώρους (π.χ. πάρκα, γειτονιές), όπου τα παιδιά μπορούν να παίξουν ελεύθερα.
- Μην πιέζετε το παιδί να συμμετέχει σε κοινωνικές καταστάσεις που το κάνουν να αισθάνεται άβολα. Αφήστε το να ανακαλύψει τον δικό του ρυθμό.
Ενισχύστε την αυτοεκτίμηση του παιδιού
Τα παιδιά που πιστεύουν στον εαυτό τους είναι πιο πιθανό να ρισκάρουν κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και να κάνουν νέους φίλους. Όταν το παιδί νιώθει αποδεκτό και ασφαλές, είναι πιο ανοιχτό να ξεκινήσει συζητήσεις και να αναπτύξει σχέσεις:
- Πείτε «μπράβο» όταν καταφέρνει να ξεκινήσει ή να συμμετάσχει σε μια συζήτηση.
- Μιλήστε του για τα θετικά του χαρακτηριστικά και ενισχύστε την εικόνα του εαυτού του, π.χ. «Είσαι πολύ καλός/ή στο να μοιράζεσαι τα παιχνίδια σου» ή «Αυτό που έκανες ήταν πολύ ευγενικό».
- Δώστε του τη δυνατότητα να πάρει μικρές πρωτοβουλίες, όπως να καλέσει κάποιον φίλο να παίξουν μαζί.
Αναγνωρίστε τις κοινωνικές δυσκολίες
Εάν το παιδί σας δείχνει να αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση, όπως φοβίες ή έντονη ντροπή, είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε το πρόβλημα και να προσφέρετε υποστήριξη:
- Μιλήστε ανοιχτά με το παιδί για το πώς αισθάνεται σε κοινωνικές καταστάσεις και επιβεβαιώστε τα συναισθήματά του.
- Αν το πρόβλημα επιμένει, σκεφτείτε να συμβουλευτείτε έναν ειδικό που μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης του παιδιού.