Τα περισσότερα μικρά παιδιά δυσκολεύονται να διαχειριστούν μόνα τους τις καθημερινές ρουτίνες, γιατί τους λείπουν οι λεγόμενες εκτελεστικές λειτουργίες, δηλαδή το σύνολο των δεξιοτήτων που καθορίζουν πώς παίρνουμε αποφάσεις για να πετύχουμε στόχους.
Δαιβάστε επίσης: Εκφοβισμός: Γιατί οι έφηβοι δεν λένε ότι τους κάνουν bullying;
Τα χαοτικά πρωινά όταν έχεις παιδιά
Τα πρωινά είναι χαοτικά για τους γονείς των μικρών παιδιών. Πρωινό, βούρτσισμα δοντιών, ντύσιμο. Όλα πρέπει να γίνουν, συνήθως γρήγορα και βέβαια σωστά. Τα παιδιά δεν μπορούν ακόμη να φροντίσουν για όλα αυτά μόνα τους, γι’ αυτό το «βάρος» πέφτει στη μαμά και τον μπαμπά.
Οι εκτελεστικές λειτουργίες είναι αυτές οι λειτουργίες που μας επιτρέπουν να θέτουμε και να επιδιώκουμε μικρούς στόχους (π.χ. να φτιάξουμε πρωινό) αλλά και μακροπρόθεσμους (π.χ. να αποκτήσουμε μια επιτυχημένη καριέρα).
Η πρώιμη παιδική ηλικία είναι περίοδος έντονης ανάπτυξης αυτών των δεξιοτήτων. Έρευνα, δημοσιευμένη στο επιστημονικό περιοδικό PNAS, δείχνει ότι τα παιδιά με ισχυρότερες εκτελεστικές λειτουργίες τείνουν να εξελίσσονται σε οικονομικά σταθερούς, υγιείς και παραγωγικούς ενήλικες. Για αυτόν τον λόγο, ψυχολόγοι και εκπαιδευτικοί αναζητούν τρόπους να ενισχύσουν αυτές τις δεξιότητες από νωρίς, καλλιεργώντας την κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού, ώστε να εξασφαλίσει τη μελλοντική του επιτυχία.
Γιατί οι προηγούμενες προσπάθειες απέτυχαν
Όσο και αν γινόταν μέχρι σήμερα προσπάθεια σε ερευνηρικό επίπεδο για την ενίσχυση των εκτελεστικών λειτουργιών δεν είχε αποτέλεσμα, για δύο λόγους. Αρχικά γιατί τα παιδιά μάθαιναν συγκεκριμένα tasks, χωρίς όμως να τα μεταφέρουν στην πραγματική ζωή.
Και δεύτερον, επειδή η μέτρηση της εγκεφαλικής δραστηριότητας σε μικρά παιδιά είναι εξαιρετικά δύσκολη. Οι μέθοδοι μέτρησης είναι περιοριστικές και αγχωτικές, οπότε δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν την ώρα που τα παιδιά εκτελούν καθήκοντα.
Παιδιά: Νέα εργαλεία, νέες γνώσεις
Οι ερευνητές χρησιμοποιούν πλέον μία νέα μέθοδο, κατά την οποία φοράνε στα παιδιά ένα ειδικό ελαφρύ καπελάκι με αισθητήρες που μετρά τη ροή αίματος στον εγκέφαλό τους. Έτσι, οι επιστήμονες μπορούν να εντοπίσουν ποια σημεία του εγκεφάλου του παιδιού «δουλεύουν» περισσότερο κατά την εκτέλεση μιας δραστηριότητας.
Η ομάδα του Πανεπιστημίου του Τενεσί, κατά την έρευνά της, ανέπτυξε μάλιστα τεχνικές, ώστε να καταγράφει με ακρίβεια τη δραστηριότητα στον ίδιο εγκέφαλο καθώς το παιδί μεγαλώνει, εξασφαλίζοντας συνέπεια στα δεδομένα.
Μάθηση με βάση κατηγορίες και «ετικέτες»
Κεντρική δεξιότητα στις εκτελεστικές λειτουργίες είναι η ικανότητα φιλτραρίσματος πληροφοριών, το να μπορούμε δηλαδή να ξεχωρίζουμε τι είναι σχετικό με τον στόχο μας. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι το «κλειδί» είναι η εκμάθηση ετικετών (labels), δηλαδή η ταξινόμηση και ονομασία αντικειμένων με βάση κατηγορίες.
Η εκμάθηση, με βάση τις κατηγορίες, βοηθά τα παιδιά:
- να αναγνωρίζουν εργαλεία που χρειάζονται
- να χρησιμοποιούν αντικείμενα με ευελιξία (π.χ. το κουτάλι για ανακάτεμα ή φαγητό)
- να βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις (π.χ. «δεν υπάρχει αγελαδινό γάλα, αλλά υπάρχει αμυγδάλου»).
Έτσι, οι βασικές γνώσεις χρωμάτων, σχημάτων και λέξεων που αποκτούν τα παιδιά στα πρώτα χρόνια τους, αποτελούν το υπόβαθρο για την ανάπτυξη εκτελεστικών δεξιοτήτων.
Παιδιά και σύνθετα tasks
Η ομάδα μελέτησε 20 παιδιά. Στα 2,5 χρόνια αξιολόγησαν την ικανότητα κατανόησης κατηγοριών (π.χ. «Ποιο είναι κόκκινο;»). Δύο χρόνια αργότερα, στα 4,5, τα παιδιά συμμετείχαν σε παιχνίδια ταξινόμησης με σχήματα και χρώματα, όπου έπρεπε να αλλάζουν κανόνα, κάτι που αποτελεί μια πιο σύνθετη εκτελεστική δεξιότητα.
Τα παιδιά που στα 2,5 έδειχναν πιο έντονη εγκεφαλική δραστηριότητα, είχαν καλύτερη επίδοση στα σύνθετα tasks στα 4,5. Αυτό δείχνει ότι η πρώιμη ανάπτυξη στην «κατηγοριοποίηση» συνδέεται με ισχυρότερες εκτελεστικές λειτουργίες αργότερα.
