Σας έχει συμβεί να ακούσετε ξαφνικά το τάμπλετ της κόρης ή του γιου σας να ανάβει και να παίζει αυτόματα ένα βίντεο που δεν έχει επιλέξει το παιδί; Εννοείται πως σας έχει συμβεί, όπως έχει συμβεί και σε σας τους ίδιους, όταν είστε εσείς στο διαδίκτυο. Ίσως σκεφτείτε πού είναι το κακό. Ο αλγόριθμος επηρεάζει τα παιδιά, σε βαθμό που μας έχει κάνει να αναρωτιόμαστε μήπως τελικά σήμερα η τεχνολογία είναι αυτή που τα ανατρέφει!
Διαβάστε επίσης: Παιδιά: Τα βοηθάμε να αποσυνδεθούν και να… συνδεθούν με τους γύρω τους
Είναι ανησυχητικό αν αναλογιστούμε πως η τεχνολογία είναι παντού στην εποχή μας. «Γλιστρά» σιγά-σιγά ακόμη και στις ζωές των παιδιών σε καθημερινή βάση. Λίστες μουσικής που ξέρουν πότε είναι ώρα για ύπνο, «έξυπνες» εφαρμογές και προσωποποιημένες διαφημίσει που πετάγονται ανάμεσα σε online παιχνίδια.
Οι αλγόριθμοι βρίσκουν διαρκώς τρόπους με τους οποίους καθοδηγούν ρουτίνες, επιλογές και διαθέσεις, άλλοτε πιο ήπια, άλλοτε πιο «επιθετικά». Τελικά οι γονείς έχουν χάσει τον ρόλο τους από την τεχνολογία; Παρακάτω βρίσκεται μια λίστα με 12 «σιωπηλούς» τρόπους που οι αλγόριθμοι ήδη ασκούν κάποιου είδους… γονεϊκότητα, επηρεάζοντας τα παιδιά μας.
1. Επιλέγουν τι βλέπουν τα παιδιά
Τις περισσότερες φορές, τα παιδιά μπορεί να παρακολουθούνε το επόμενο βίντεο που τους προτείνει το autoplay. Μία ανεπαίσθητη κίνηση, ένα απλό κλικ και η προσοχή του παιδιού κατευθύνεται σε περιεχόμενο σχεδιασμένο να το κρατά κολλημένο στην οθόνη και να πιθανόν να το εθίζει.
Αυτό δεν είναι αθώο, καθώς έρευνες δείχνουν ότι, χωρίς έλεγχο, τα παιδιά τείνουν να εκτίθενται σε προβληματικό περιεχόμενο μέσω των προτάσεων από τις πλατφόρμες με βίντεο.
2. Ρυθμίζουν -ως ένα βαθμό- τη δυσκολία των εργασιών
Οι εκπαιδευτικές εφαρμογές αποφασίζουν ποιο θα είναι το επόμενο μάθημα ή το επίπεδο δυσκολίας. Αν θεωρήσουν ότι ένα παιδί τα πάει καλά, του δίνουν περισσότερες ασκήσεις. Όμως ο αλγόριθμος δεν ξέρει ότι μπορεί να δυσκολεύεται, ότι μπορεί να είναι κουρασμένο, αγχωμένο, πεινασμένο ή απλώς να χρειάζεται άλλη προσέγγιση. Μετρά τα κλικ, όχι το πλαίσιο και τα συναισθήματα.
3. Προγραμματίζουν ανταμοιβές για τα παιδιά
Οι ανταμοιβές σε εφαρμογές, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουν πάρει τη θέση των παλιών παραδοσιακών… αυτοκόλλητων, υπόσχονται να δημιουργήσουν καλές συνήθειες στα παιδιά. Τα παιδιά φαίνεται να τρελαίνονται γι’ αυτά! Όμως ας αναρωτηθούμε, ποιος είναι πλέον ο πραγματικός στόχος; Η μάθηση ή η «ανταμοιβή»; Οι μικρές επιβραβεύσεις ναι μεν μπορούν να βοηθήσουν, αλλά και να μάθουν τα παιδιά να κυνηγούν εξωτερική επιβεβαίωση.
4. Επιλέγουν φίλους και κοινωνικούς κύκλους
Οι αλγόριθμοι μέσω παιχνιδιών και κοινωνικών εφαρμογών προτείνουν με ποιον θα αλληλεπιδράσουν τα παιδιά. Αυτό μπορεί να είναι καλό, γιατί βοηθά στη σύνδεση, αλλά μπορεί και να περιορίσει τις εμπειρίες τους. Μπορεί να βλέπουν συνεχώς τα ίδια πρόσωπα και να νομίζουν πως «αυτό είναι όλος ο κόσμος».
5. Κανονικοποιούν τη διαφήμιση και την κατανάλωση
Οι στοχευμένες διαφημίσεις μέσα στα παιχνίδια ακολουθούν ό,τι παίζει ή βλέπει το παιδί. Άπειρα παιχνίδια, άπειρες «προσφορές». Τα διαφημιστικά αυτά δεν είναι παρά «θόρυβος», που προσπαθεί να μας πείσει ότι χρειαζόμαστε περισσότερα.
6. Πως ορίζουν το «φυσιολογικό»;
Όσο πιο στοχευμένες είναι οι προτάσεις περιεχομένου, τόσο πιο στενή γίνεται η εικόνα του «κανονικού» για τα παιδιά. Δεν είναι τυχαίο πως το σύστημα δείχνει ό,τι κρατάει τα μάτια στην οθόνη, συχνά ό,τι πιο ακραίο και εξιδανικευμένο, που μπορεί να μην έχει καμία σχέση με την κανονικότητα.
7. «Καθοδηγούν» τις ρουτίνες για τα παιδιά
Ύπνος, διάβασμα, φαγητό. Ρουτίνες που πλέον μπορούν να τις υπενθυμίζουν οι εφαρμογές. Η εφαρμογή ύπνου ενός παιδιού μπορεί, για παράδειγμα, να προτείνει 20λεπτο χαλάρωμα. Από την άλλη, το fitness tracker του μπορεί να το «σπρώχνει» να κινηθεί.
Αυτό μπορεί να είναι χρήσιμο, αλλά συχνά αντικαθιστά τη γονική κρίση και γενικότερα τον ρόλο της μαμάς και του μπαμπά. Είναι σημαντικό να διαμορφώσουν οι γονείς τους ρυθμούς των παιδιών, όχι οι ειδοποιήσεις σε ένα κινητό.
8. Διαμορφώνουν τον τρόπο που τα παιδιά κατανοούν τον κόσμο
Οι προτάσεις συχνά προτάσσουν ό,τι είναι «ελκυστικό», όχι απαραίτητα σωστό. Μια αναζήτηση για επιστημονικά θέματα μπορεί να εμφανίσει σύντομα, εντυπωσιακά, αλλά παραπλανητικά βιντεάκια φτιαγμένα για viral προβολές. Αυτό μπορεί να αλλοιώσει την κατανόηση του παιδιού.
9. Δημιουργούν «ηχω-θαλάμους» από μικρή ηλικία
Ο θάλαμος ηχούς (echo chambers) είναι ένα περιβάλλον, όπου κάποιος ακούει συνεχώς μόνο απόψεις, ιδέες ή πληροφορίες που επιβεβαιώνουν αυτά που ήδη πιστεύει, χωρίς να εκτίθεται σε διαφορετικές ή αντίθετες οπτικές. Οι αλγόριθμοι «σερβίρουν» περισσότερο από το ίδιο περιεχόμενο. Έτσι, δημιουργούνται echo chambers ήδη από τα παιδικά χρόνια.
10. Κρατούν βαθμολογίες αόρατων συμπεριφορών
Τα παιδιά συχνά μπορεί να μη εκφράζουν πια τις απορίες τους. Αντί να ρωτήσουν τους γονείς, ρωτάνε το τάμπλετ. Οι ενδιαφέρουσες οικογενειακές συζητήσεις δεν συμβαίνουν συχνά, γιατί το παιδί παίρνει την έτοιμη απάντηση.
11. Αντικαθιστούν μόνο μερικά γονεϊκά ερεθίσματα
Οι αλγόριθμοι δίνουν απαντήσεις, αλλά δεν δείχνουν πώς να σκεφτεί κανείς, να ερευνήσει, να εκφράσει πιο εύστοχα την ερώτησή του. Δεν μαθαίνουν στα παιδιά τη διαδικασία του στοχασμού, μόνο το αποτέλεσμα.
12. Μπορούν να βοηθήσουν, αν τους σχεδιάσουμε σωστά
Μπορούν οι αλγόριθμοι να βοηθήσουν το έργο των γονιών; Ναι, αρκεί να μπουν όρια. Χρειάζεται περισσότερη ασφάλεια με ελέγχους, πιο ανθρώπινα κριτήρια και φίλτρα προτάσεων. Το μυστικό είναι η τεχνολογία να παρέχει στους γονείς τα εργαλεία που τους ενδυναμώνουν, αντί να τους αντικαθιστούν.