Τα στατιστικά στοιχεία για το άγχος στα παιδιά τα τελευταία χρόνια είναι δυσοίωνα.
Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), μεταξύ των Αμερικανών εφήβων ηλικίας 12 έως 17 ετών που συμμετείχαν σε έρευνα, το 20% ανέφερε συμπτώματα άγχους τις δύο προηγούμενες εβδομάδες, ενώ το 18% ανέφερε συμπτώματα κατάθλιψης. Το 2023, σχεδόν το 40% των μαθητών λυκείου ανέφερε ότι βίωνε επίμονα συναισθήματα θλίψης και απελπισίας, το 28,5% δήλωσε ότι είχε κακή ψυχική υγεία, το 20,4% είπε ότι είχε σκεφτεί σοβαρά να αυτοκτονήσει, και το 9,5% ανέφερε ότι είχε αποπειραθεί να το κάνει.
Στον πολιτισμό μας που είναι προσανατολισμένος στην ευτυχία, η κατανόηση ότι η δυσφορία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης και ότι η ανάπτυξη και η ωρίμανση προκύπτουν σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο που την διαχειριζόμαστε, φαίνεται να έχει χαθεί. Αντί να βοηθάμε τους νέους να αντιμετωπίσουν τη δυστυχία, τους έχουμε κάνει να πιστεύουν ότι αν δεν είναι ευτυχισμένοι, τότε κάτι δεν πάει καλά, κάποιος φταίει.
Ο κλινικός ψυχολόγος Κάμιλο Ορτίς, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Long Island, ανέπτυξε έναν νέο τρόπο προσέγγισης των παιδιών με άγχος, τον οποίο ονομάζει «θεραπεία ανεξαρτησίας (independence therapy)».
Η έρευνα για την «θεραπεία ανεξαρτησίας» δείχνει ότι μπορεί να είναι αποτελεσματική και δεν απαιτεί από τα παιδιά να κάνουν κάτι που δεν θέλουν. Αντί να τα αναγκάζει να αντιμετωπίσουν τους φόβους τους, τα καλεί να κατακτήσουν την ανεξαρτησία τους. Τα παιδιά επιλέγουν κάτι που θέλουν να κάνουν μόνα τους, αλλά μέχρι τώρα δεν τους είχε επιτραπεί. Κάνουν μία δραστηριότητα την ημέρα χωρίς βοήθεια, χωρίς πιέσεις και χωρίς τους γονείς να παρακολουθούν, π.χ. να πάνε κάπου με φίλους με τα πόδια.
Ουσιαστικά, πρόκειται για την έκθεση σε λογικά πλαίσια σε κάποια πράγματα από τα οποία τα προστατεύουμε. Η υπερπροστασία άλλωστε, από μόνη της, δημιουργεί προβλήματα.
Σύμφωνα με τον Ορτίς, η σημερινή γονεϊκότητα βασίζεται σε τρεις άρρητες παραδοχές:
- Η περισσότερη γονεϊκή εμπλοκή είναι πάντα καλύτερη.
- Τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από τη δυσφορία, την απογοήτευση και τη στεναχώρια.
- Η κακή συμπεριφορά είναι πάντα σύμπτωμα κάποιου βαθύτερου προβλήματος.
Σαν αποτέλεσμα, προκύπτουν γενιές υπερφορτωμένων, υπερδιαχειριζόμενων και απροετοίμαστων παιδιών.
Τα παιδιά δεν δυσκολεύονται επειδή είναι εκ φύσεως εύθραυστα, αλλά επειδή σε αρκετές περιπτώσεις στις μέρες μας, τους στερούμε τις εμπειρίες που θα μπορούσαν να τα δυναμώσουν.
Άγχος: Μια μικρή καθημερινή δόση ανεξαρτησίας ίσως είναι το καλύτερο φάρμακο
Ο Ορτίς το θέτει απλά: «Τα παιδιά χρειάζονται εξάσκηση στη ζωή, όχι προσεκτικά σχεδιασμένες προσομοιώσεις, αλλά πραγματικές καταστάσεις — όπου τα πράγματα πάνε στραβά και δεν υπάρχει ενήλικος να λύσει το πρόβλημα. Έτσι χτίζεται η αυτοπεποίθηση», υποστηρίζει.
Σε μια πιλοτική μελέτη, μαθητές γυμνασίου που έκαναν καθημερινές δραστηριότητες μόνοι τους, είδαν τα επίπεδα άγχους τους να μειώνονται μέσα σε δύο εβδομάδες.
Ζούμε σε μια κουλτούρα που περιμένει από τους γονείς να είναι υπερβολικά παρόντες. Όμως ο δρόμος προς την ανθεκτικότητα περνάει μέσα από την πρόκληση, την εμπειρία, την αποτυχία, την ανάρρωση και την εξέλιξη.
Τα παιδιά θέλουν να δοκιμάσουν τα όριά τους, θέλουν να αποδείξουν τον εαυτό τους, θέλουν να βγουν έξω και να επιστρέψουν διαφορετικά.
«Κάντε λιγότερα. Αφήστε τα παιδιά σας να αποτύχουν και να τα καταφέρουν. Θα μεγαλώσουν. Κι εσείς μαζί τους», προτρέπει ο Ορτίς.
*Κανένα παιδί –και κανένας γονιός– δεν χρειάζεται να αντιμετωπίζει το άγχος μόνος του. Η συμβολή ενός ειδικού ψυχικής υγείας μπορεί να κάνει τη διαφορά, βοηθώντας το παιδί να ανακαλύψει τη δύναμή του και τον γονιό να σταθεί δίπλα του με περισσότερη κατανόηση και ψυχραιμία.
