Τα τελευταία χρόνια, η εκτεταμένη επιρροή των social media στην ψυχική υγεία των εφήβων έχει προκαλέσει έντονη ανησυχία, ωθώντας τους ερευνητές να εξετάσουν τις πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ διαδικτυακής συμπεριφοράς και ψυχολογικής ευεξίας.
Διαβάστε επίσης: Γιατί οι έφηβοι απευθύνονται στην τεχνητή νοημοσύνη για υποστήριξη;
Μια πρωτοποριακή μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό International Journal of Mental Health and Addiction, αποκαλύπτει ότι το φύλο και η γονική επίβλεψη διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τρόπου, με τον οποίο η χρήση των social media επηρεάζει τα συμπτώματα κατάθλιψης στους εφήβους.
Η εν λόγω έρευνα προσφέρει μια πιο σύνθετη κατανόηση του φαινομένου, «φωτίζοντας» το πώς οι κοινωνικοί και οικογενειακοί παράγοντες συνδιαμορφώνουν την ψυχική υγεία των νέων στη ψηφιακή εποχή.
Διαφορές ανά φύλο στη χρήση των social media
Η μελέτη εξετάζει λεπτομερώς πώς τα διαφορετικά πρότυπα χρήσης των social media συνδέονται με τα επίπεδα κατάθλιψης σε αγόρια και κορίτσια εφηβικής ηλικίας. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι, αν και η αυξημένη χρήση των πλατφορμών συνδέεται γενικά με εντονότερα συμπτώματα κατάθλιψης, η ένταση και η μορφή αυτής της σχέσης διαφέρουν σημαντικά ανά φύλο.
Για παράδειγμα, τα κορίτσια με υψηλή δραστηριότητα στα social media παρουσιάζουν συχνότερα εσωτερικευμένα συμπτώματα, όπως λύπη και απόσυρση, πιθανώς εξαιτίας της κοινωνικής σύγκρισης και του διαδικτυακού εκφοβισμού.
Αντίθετα, στα αγόρια παρατηρείται πιο σύνθετη εικόνα. Ορισμένες μορφές διαδικτυακής αλληλεπίδρασης φαίνεται να επιδεινώνουν, ενώ άλλες να ανακουφίζουν τα καταθλιπτικά συμπτώματα, ανάλογα με το πλαίσιο συμμετοχής.
Ο ρόλος της γονικής επίβλεψης
Κεντρικό σημείο της μελέτης είναι η διερεύνηση της γονικής επίβλεψης ως παράγοντα που μετριάζει τις ψυχολογικές επιπτώσεις των social media στα παιδιά. Σε αντίθεση με προηγούμενες έρευνες που αντιμετώπιζαν τη γονική εμπλοκή ως απλό έλεγχο, η παρούσα μελέτη διαχωρίζει τη δραστήρια γονική μεσολάβηση, μέσω διαλόγου και καθοδήγησης, από την παθητική παρακολούθηση.
Η ενεργή εμπλοκή, δηλαδή η ανοιχτή επικοινωνία για τις διαδικτυακές εμπειρίες και η παροχή στρατηγικών διαχείρισης, φαίνεται να μειώνει σημαντικά τις αρνητικές ψυχολογικές συνέπειες της υπερβολικής χρήσης.
Αντίθετα, η ελάχιστη ή η ασταθής παρακολούθηση μπορεί να εντείνει τα αισθήματα απομόνωσης και στρες των παιδιών, υπογραμμίζοντας την ανάγκη ισορροπίας μεταξύ εμπιστοσύνης και καθοδήγησης.
Τα κορίτσια πέφτουν στην παγίδα της σύγκρισης
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν δεδομένα από ένα δημογραφικά αντιπροσωπευτικό δείγμα εφήβων και αξιόπιστα εργαλεία για να απομονώσουν τις επιδράσεις του φύλου και της γονικής παρέμβασης από άλλους κοινωνικοοικονομικούς ή συμπεριφορικούς παράγοντες. Η ενσωμάτωση του φύλου ως βασικού άξονα ανάλυσης επιτρέπει την κατανόηση των κοινωνικών και βιολογικών παραγόντων που συμβάλλουν στις ανισότητες ψυχικής υγείας.
Τα κορίτσια, τα οποία συχνά βιώνουν πιο σύνθετες κοινωνικές δυναμικές, ενδέχεται να είναι πιο ευάλωτα συναισθηματικά απέναντι στις συγκρίσεις και στις «τέλειες» εικόνες που προβάλλονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ορμονικοί και αναπτυξιακοί παράγοντες ενδέχεται, επίσης, να ενισχύουν αυτή την ευαλωτότητα, εξηγώντας τη στενότερη σχέση μεταξύ έντασης χρήσης και συμπτωμάτων κατάθλιψης.
Τα ευρήματα αυτά είναι πολύ σημαντικά, γιατί υπογραμμίζουν την ανάγκη παρεμβάσεων ευαίσθητων ως προς το φύλο, που λαμβάνουν υπόψη τις διαφορετικές ψυχοκοινωνικές ανάγκες των εφήβων.
Social media και οι γονείς ως παράγοντες προστασίας
Η μελέτη επισημαίνει ότι η γονική επίβλεψη δεν πρέπει να νοείται ως μηχανισμός ελέγχου, αλλά ως στρατηγική προσαρμογής και ενδυνάμωσης για τους έφηβους. Οι περιοριστικές συμπεριφορές μπορεί να προκαλέσουν αντίδραση, ενώ η υποστηρικτική καθοδήγηση ενισχύει την ανθεκτικότητα και την αυτορρύθμιση των εφήβων.
Η αποτελεσματική επίβλεψη απαιτεί από τους γονείς ενημέρωση για το σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον, διάθεση για διάλογο και καλλιέργεια εμπιστοσύνης. Έτσι, τα παιδιά αισθάνονται ασφαλή να μιλήσουν για δυσάρεστες εμπειρίες, πριν αυτές εξελιχθούν σε σοβαρά προβλήματα.
Ένα πιο ισορροπημένο βλέμμα στα social media
Τα μέσα ενημέρωσης συχνά ταλαντεύονται ανάμεσα σε καταστροφολογικές αφηγήσεις και υπερβολική αισιοδοξία. Η παρούσα μελέτη προτείνει μια πιο ισορροπημένη προοπτική, αναγνωρίζοντας τους κινδύνους των social media, αλλά και τα οφέλη τους. Δεν είναι όλα τα είδη χρήσης εξίσου επιβλαβή. Στην ψηφιακή εποχή, η δημιουργική έκφραση, η επικοινωνία και η σύνδεση με συνομηλίκους μπορούν να λειτουργήσουν θετικά, μειώνοντας τις καταθλιπτικές τάσεις.
