Για πολλά χρόνια, η επικρατούσα άποψη στην ψυχολογία και τη νευροεπιστήμη ήταν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος γεννιέται ως tabula rasa, ένας «άγραφος χάρτης» που γεμίζει σταδιακά μέσα από εμπειρίες, εικόνες, ερεθίσματα και μάθηση. Νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature Neuroscience έρχεται να αμφισβητήσει αυτή την ιδέα, δείχνοντας ότι ο εγκέφαλος μάλλον έχει από πριν ένα βασικό «πρόγραμμα» οργάνωσης, πριν ακόμη ανοίξουμε τα μάτια μας.

Οι επιστήμονες δημιούργησαν στο εργαστήριο ομάδες εγκεφαλικών κυττάρων που αναπτύσσονται όπως ο πραγματικός εγκέφαλος. Αυτά τα κύτταρα δεν έχουν αισθήσεις: δεν βλέπουν, δεν ακούν, δεν λαμβάνουν καμία εμπειρία από τον κόσμο. Κι όμως, οι νευρώνες τους άρχισαν να ενεργοποιούνται με συγκεκριμένη σειρά, ξανά και ξανά. Σαν να είχαν ήδη ένα βασικό σχέδιο λειτουργίας έτοιμο.

Διαβάστε επίσης: Παιδιά με υψηλό EQ: Καλλιεργούμε την ενσυναίσθηση από την πρώτη κιόλας μέρα

Η μελέτη δείχνει ότι ο εγκέφαλος έχει έμφυτα μοτίβα λειτουργίας, που εμφανίζονται ακόμη και πριν το μωρό αποκτήσει οποιαδήποτε εμπειρία. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι εμπειρίες δεν παίζουν ρόλο. Παίζουν, αλλά φαίνεται πως χτίζουν πάνω σε κάτι που υπάρχει ήδη, δεν ξεκινούν από το μηδέν.

Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση:

  • Ο εγκέφαλος έχει μια έμφυτη οργάνωση.
  • Οι εμπειρίες μας στη συνέχεια τον διαμορφώνουν, τον ενισχύουν και τον αλλάζουν.

Σαν να έχουμε από πριν ένα βασικό «σκελετό» και στη συνέχεια η ζωή χτίζει πάνω σε αυτόν.

Πώς αναπτύσσεται ο παιδικός εγκέφαλος

Ο εγκέφαλος ενός μωρού αναπτύσσεται ραγδαία από τη γέννηση έως τα 5 έτη, φτάνοντας το 90% του τελικού του μεγέθους μέχρι αυτή την ηλικία. Η ανάπτυξη αυτή επηρεάζεται από τη γενετική προδιάθεση, το περιβάλλον (εμπειρίες, αφή) και τη διατροφή, ενώ είναι θεμελιώδης για την απόκτηση βασικών δεξιοτήτων, όπως η κίνηση, ο λόγος και η μάθηση.

  • Πολύ γρήγορη ανάπτυξη: Από τη γέννηση έως τα 5 έτη, ο εγκέφαλος αναπτύσσεται περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο της ζωής.
  • Μέγεθος: Στη γέννηση, ο εγκέφαλος είναι περίπου το 25% του μεγέθους του ενήλικα. Διπλασιάζεται κατά το 1ο έτος, φτάνει το 80% στο 3ο έτος και το 90 % στα 5 έτη.
  • Δημιουργία συνδέσεων: Δημιουργούνται πάνω από ένα εκατομμύριο νευρικές συνδέσεις ανά δευτερόλεπτο κατά τα πρώτα χρόνια.
  • Παράγοντες επιρροής: Η γενετική, το περιβάλλον και η διατροφή είναι οι τρεις βασικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του εγκεφάλου.
  • Επιρροή εμπειριών: Οι πρώτες εμπειρίες είναι καθοριστικές. Η σωματική επαφή, για παράδειγμα, βοηθά το μωρό να αντιμετωπίζει το άγχος και τα έντονα συναισθήματα.
  • Σημασία για τη μελλοντική μάθηση: Η πρώιμη ανάπτυξη του εγκεφάλου θέτει τις βάσεις για την ικανότητα του παιδιού να μαθαίνει και να πετυχαίνει στην υπόλοιπη ζωή του.