Ένας ιός που σχεδόν το 95% των ενηλίκων έχει αποκτήσει στην παιδική του ηλικία ίσως συμμετέχει – έμμεσα και αθόρυβα – στην εμφάνιση καρκίνου της ουροδόχου κύστης δεκαετίες αργότερα. Νέα έρευνα από το University of York και συνεργαζόμενα ιδρύματα φωτίζει μια «κρυφή» βιολογική διαδικασία που θα μπορούσε να εξηγήσει γιατί πολλές ουροθηλιακές κακοήθειες φέρουν χαρακτηριστικά μοριακά σημάδια ιογενούς δράσης, παρότι δεν ανιχνεύεται κανένας ιός μέσα στους όγκους.
Το επίκεντρο της μελέτης είναι ο BK polyomavirus (BKPyV), ένας κοινός, παιδικός ιός που εγκαθίσταται στα νεφρά και παραμένει εκεί σε λανθάνουσα μορφή για όλη τη ζωή. Για τους περισσότερους ανθρώπους δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα. Όμως, η νέα επιστημονική εργασία δείχνει ότι κάθε φορά που ο ιός «ξυπνά» και αποβάλλεται μέσω των ούρων, μπορεί να ξεκινά μια αλυσιδωτή αντίδραση που τραυματίζει το DNA υγιών κυττάρων της ουροδόχου κύστης.
Διαβάστε επίσης: Τεχνητή νοημοσύνη: Πώς αλλάζει την παιδική ηλικία
Η ανακάλυψη δεν αφορά άμεσο κίνδυνο, αλλά έναν πιθανό μακροχρόνιο μηχανισμό που απαιτεί περαιτέρω έρευνα.
Πώς μια φυσιολογική άμυνα του οργανισμού μπορεί να γίνει πηγή κινδύνου
Όταν το ανοσοποιητικό σύστημα εντοπίζει ότι ο BKPyV έχει επανενεργοποιηθεί, απελευθερώνει ιντερφερόνες, τα γνωστά μόρια άμυνας απέναντι σε ιούς. Οι ιντερφερόνες ενεργοποιούν ένζυμα της οικογένειας APOBEC3, τα οποία έχουν έναν συγκεκριμένο ρόλο: να αλλοιώνουν το DNA των ιών για να εμποδίσουν τον πολλαπλασιασμό τους.
Το πρόβλημα; Τα ένζυμα αυτά δεν είναι απόλυτα «στοχευμένα». Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές έδειξαν ότι τα APOBEC3A και APOBEC3B μπορούν να προκαλέσουν μεταλλάξεις και σε γειτονικά, υγιή κύτταρα της ουροδόχου κύστης, ένα φαινόμενο που ονομάζεται transmutagenesis.
Με τη βοήθεια ανθρώπινων τρισδιάστατων μοντέλων ουροδόχου κύστης, οι επιστήμονες παρακολούθησαν το εξής:
Τα μολυσμένα κύτταρα «αποβάλλονται» από το επιθήλιο (μηχανισμός προστασίας).
Τα διπλανά κύτταρα ενεργοποιούν υψηλά επίπεδα APOBEC3.
Τα χαρακτηριστικά μοτίβα μεταλλάξεων που εμφανίζονται είναι τα ίδια που καταγράφονται σε πολλούς όγκους της ουροδόχου κύστης.
Μάλιστα, όταν οι ερευνητές «απενεργοποίησαν» γενετικά τα APOBEC3A και APOBEC3B, οι μεταλλάξεις εξαφανίστηκαν. Το εύρημα επιβεβαιώνει ότι οι ίδιες οι αντιικές άμυνες του οργανισμού μπορεί να αποτελέσουν πηγή μακροχρόνιας βλάβης.
Ο ιός «χτυπά και φεύγει»
Ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια στην ογκολογία της ουροδόχου κύστης είναι ότι οι περισσότεροι όγκοι παρουσιάζουν μοριακά σημάδια που δείχνουν δράση APOBEC ενζύμω, αλλά κανένα ίχνος BKPyV.
Η νέα μελέτη προσφέρει μια λογική εξήγηση:
Ο ιός επανενεργοποιείται.
Προκαλεί DNA βλάβες σε γειτονικά κύτταρα.
Τα μολυσμένα κύτταρα απομακρύνονται.
Τα «τραυματισμένα» κύτταρα μένουν, συσσωρεύουν μεταλλάξεις και, με την πάροδο χρόνου, μπορεί να γίνουν καρκινικά.
Παρότι η μελέτη δεν υποστηρίζει ότι ο BKPyV «προκαλεί» αναπόφευκτα καρκίνο, τα ευρήματα ενισχύουν μια βασική ιδέα: Ορισμένοι τύποι καρκίνου μπορεί να ξεκινούν από αόρατες μικροβιολογικές διεργασίες που δρουν σε βάθος χρόνου.
Τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό για το μέλλον της πρόληψης;
Η έρευνα δεν αλλάζει άμεσα την κλινική πρακτική, αλλά ανοίγει νέους δρόμους:
1. Πιθανή στοχευμένη πρόληψη σε ομάδες υψηλού κινδύνου
Μελλοντικά, η ανάπτυξη αντιικών θεραπειών ή προληπτικών παρεμβάσεων θα μπορούσε να προστατεύσει:
μεταμοσχευμένους ασθενείς
άτομα με χρόνια ανοσοκαταστολή
ηλικιωμένους με συχνή επανενεργοποίηση του ιού
2. Έλεγχος ούρων για επανενεργοποίηση BKPyV
Ο ιός εμφανίζεται στα ούρα πολύ πριν υπάρξουν καρκινικές αλλοιώσεις.
Στο μέλλον, ένα απλό μη επεμβατικό τεστ ίσως βοηθήσει στην έγκαιρη παρακολούθηση.
3. Στοχευμένη έρευνα για τα APOBEC ένζυμα
Τα ένζυμα αυτά αποτελούν ήδη στόχο ερευνητικών προσπαθειών, καθώς οι μεταλλάξεις που προκαλούν εμφανίζονται σε πολλούς τύπους καρκίνου. Η καλύτερη κατανόηση της δράσης τους μπορεί να οδηγήσει σε πιο εξειδικευμένες θεραπείες.
