Τα τελευταία χρόνια η αναπτυξιακή ψυχολογία αποκαλύπτει κάτι πολύ αισιόδοξο: τα παιδιά γεννιούνται με έναν φυσικό προσανατολισμό προς την ενσυναίσθηση, τη συνεργασία και τη φροντίδα των άλλων.
Μάλιστα, πειράματα που έχουν γίνει σε βρέφη λίγων μηνών δείχνουν ότι τα μωρά αντιδρούν θετικά σε πρόσωπα που βοηθούν και αρνητικά σε πρόσωπα που εμποδίζουν ή επιτίθενται. Με άλλα λόγια, η διάκριση μεταξύ «καλοσύνης» και «κακίας» υπάρχει ήδη από τις πρώτες εβδομάδες ζωής, πριν ξεκινήσει η κοινωνικοποίηση, πριν τα παιδιά καταλάβουν τους κανόνες του κόσμου.
Διαβάστε επίσης: Παιδιά: Σε ποια ηλικία «κλειδώνει» η νοημοσύνη;
Η έμφυτη τάση για βοήθεια
Γύρω στον πρώτο χρόνο, τα περισσότερα παιδιά δείχνουν αυτό που οι ερευνητές ονομάζουν “prosocial behavior” , δηλαδή συμπεριφορές που στοχεύουν να βοηθήσουν κάποιον άλλο.
Έχει παρατηρηθεί ότι μωρά μόλις 12–14 μηνών:
-
προσπαθούν να δώσουν σε έναν ενήλικα ένα αντικείμενο που έπεσε
-
χαρίζουν κάτι ή το μοιράζονται χωρίς να τους το ζητήσει κανείς
-
πλησιάζουν κάποιον που κλαίει ή δυσανασχετεί
-
«παρηγορούν» άλλα παιδιά, συνήθως με άγαρμπες αλλά συγκινητικές κινήσεις
Και όλα αυτά χωρίς ανταμοιβή, χωρίς να έχουν μάθει ακόμη τι σημαίνει «ευχαριστώ» ή «μπράβο». Είναι η φυσική τους παρόρμηση.
Ενσυναίσθηση από την πρώτη μέρα
Ο άνθρωπος εξελίχθηκε μέσα από συνεργατικά περιβάλλοντα. Η τάση να βοηθούμε, να μοιραζόμαστε και να «διαβάζουμε» τα συναισθήματα των άλλων δεν είναι απλώς καλοσύνη: είναι βιολογικός μηχανισμός επιβίωσης.
Από τους πρώτους μήνες λειτουργούν νευρωνικά κυκλώματα που ενεργοποιούνται όταν βλέπουμε κάποιον να πονά ή να χαίρεται. Τα παιδιά, δηλαδή, δεν μιμούνται απλώς, νιώθουν ό,τι νιώθουμε.
Ακόμη και οι πιο μικρές στιγμές με τους γονείς —ένα χάδι, ένα βλέμμα ενθάρρυνσης, ένα χαμόγελο— ενεργοποιούν μηχανισμούς που βοηθούν το παιδί να ρυθμίσει τα συναισθήματά του. Όσο πιο ασφαλές αισθάνεται, τόσο πιο πρόθυμο είναι να δείξει καλοσύνη έξω στον κόσμο.
Πώς μπορούν οι γονείς να καλλιεργήσουν αυτή την έμφυτη τάση;
Η καλοσύνη υπάρχει από μόνη της, αλλά χρειάζεται την ενθάρρυνση των γονιών για να ανθίσει. Όχι κανόνες, όχι μαθήματα ηθικής. Κυρίως καθημερινά βιώματα.
Προστατεύουμε τον χρόνο για παιχνίδι
Το παιχνίδι —στο πάρκο, στην παιδική χαρά, στη γειτονιά— δίνει στο παιδί άπειρες ευκαιρίες να μοιραστεί, να διαπραγματευτεί, να βοηθήσει και να βοηθηθεί.
Χρησιμοποιούμε τη γλώσσα των συναισθημάτων
Φράσεις όπως «φαίνεσαι στενοχωρημένος», «νομίζω ότι ο φίλος σου τρόμαξε» βοηθούν το παιδί να αναγνωρίζει συναισθήματα και όχι μόνο συμπεριφορές.
Μικρές πράξεις γενναιοδωρίας στην πραγματική ζωή
Στην καθημερινότητα —στο περίπτερο, στο supermarket, στη γειτονιά— υπάρχουν αμέτρητες αφορμές για να δουν τα παιδιά καλοσύνη σε δράση: να δώσουμε προτεραιότητα, να βοηθήσουμε έναν ηλικιωμένο, να χαμογελάσουμε σε έναν άγνωστο.
Δίνουμε χώρο στο παιδί να κάνει λάθη για να αναπτύξει ενσυναίσθηση
Η καλοσύνη δεν σημαίνει «τέλεια συμπεριφορά». Κάθε «στραβή» στιγμή είναι ευκαιρία για να μάθει καλύτερα τον εαυτό του.