Οι ερευνητές ζητούν από παιδιά διαφόρων ηλικιών να «σχεδιάσουν έναν επιστήμονα» εδώ και πάνω από πέντε δεκαετίες. Δεν το κάνουν επειδή ενδιαφέρονται για την τέχνη των παιδιών, αλλά για το πώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται τους επιστήμονες και, πιο συγκεκριμένα, αν τους βλέπουν ως άντρες ή γυναίκες.
Διαβάστε επίσης: Κρίση ψυχικής υγείας των νέων: Τι ρόλο παίζουν οι γονείς
Παιδιά και στερεότυπα
Η πρώτη μελέτη, δημοσιευμένη στο επιστημονικό περιοδικό Science Education, που χρησιμοποίησε το «σχέδιο ενός επιστήμονα», περιλάμβανε σχέδια παιδιών που ζούσαν μεταξύ χρονολογιών 1966 και 1977. Όπως ήταν αναμενόμενο, σχεδόν όλα τα σχέδια απεικόνιζαν άντρες επιστήμονες. Λιγότερο από το 1% των παιδιών σχεδίασε γυναίκα.
Σημαντικό είναι ότι συμμετείχαν και αγόρια και κορίτσια, οπότε και τα κορίτσια ήταν εξίσου πιθανό να φανταστούν τους επιστήμονες αποκλειστικά ως άντρες. Αυτό δεν συνέβη επειδή τα παιδιά είναι πιο πιθανό να σχεδιάζουν άντρες σε όλες τις επαγγελματικές κατηγορίες.
Τι συνέβαινε με τις ζωγραφιές δασκάλων που έκαναν τα παιδιά;
Όταν μια άλλη ομάδα ερευνητών, χρόνια μετά, ζήτησε από παιδιά να σχεδιάσουν επιστήμονες και δασκάλους, ενώ τα περισσότερα παιδιά σχεδίασαν άντρες επιστήμονες, ήταν πολύ πιο πιθανό να σχεδιάσουν γυναίκες εκπαιδευτικόυς παρά άντρες. Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης δημοσιεύτηκαν στο International Journal of Science Education.
Από τότε που δημοσιεύτηκαν αυτές οι μελέτες, η άσκηση «σχέδιο ενός επιστήμονα» έχει γίνει δοκιμασία για το πώς οι γυναίκες εκπροσωπούνται στις επιστήμες, συμπεριλαμβανομένων των STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική, Μαθηματικά).
Πιο πρόσφατα, ερευνητές εξέτασαν 78 μελέτες που χρησιμοποιούσαν την άσκηση, καλύπτοντας τα σχέδια περισσότερων από 20.000 παιδιών σε πέντε δεκαετίες, για να παρατηρήσουν τις αλλαγές με την πάροδο του χρόνου. Διαπίστωσαν ότι συνολικά, όταν συγκεντρώθηκαν όλα τα δεδομένα, το 73% των σχεδίων απεικόνιζε επιστήμονες άντρες.
Σημαντικό είναι ότι τα παιδιά ήταν λιγότερο πιθανό να σχεδιάσουν άντρες επιστήμονες τις πιο πρόσφατες δεκαετίες σε σύγκριση με τις πρώτες, υποδηλώνοντας βελτίωση στην αντίληψη των παιδιών για γυναίκες επιστήμονες με τα χρόνια.
Πώς βλέπουν τα κορίτσια τους επιστήμονες;
Η βελτίωση φαίνεται να αφορά κυρίως στο πώς τα κορίτσια βλέπουν τους επιστήμονες: το 1983 το 99% των κοριτσιών σχεδίαζε άντρες επιστήμονες, ενώ τα τελευταία χρόνια μόνο το 55% των κοριτσιών σχεδίαζε άντρες επιστήμονες. Σημαντική πρόοδος!
Ωστόσο, τα νέα δεν είναι όλα θετικά. Ενώ τα μκρότερα παιδιά ήταν πιο πιθανό να σχεδιάσουν γυναίκες επιστήμονες, αυτό μειωνόταν όσο τα παιδιά μεγάλωναν. Τα μεγαλύτερα παιδιά ήταν πιο πιθανό να σχεδιάσουν άντρες επιστήμονες σε σύγκριση με τα μικρότερα.
Σε έρευνα δημοσιευμένη στο Child Development, διαπιστώθηκε ότι πριν την ηλικία των 7 ή 8, τα περισσότερα παιδιά σχεδίαζαν το φύλο τους, με τα αγόρια να σχεδιάζουν άντρες και τα κορίτσια γυναίκες. Αλλά στην ηλικία 14-15, όλα τα παιδιά σχεδίαζαν περισσότερους άντρες παρά γυναίκες με αναλογία 4 προς 1. Τα σχέδια επίσης γίνονταν πιο στερεοτυπικά όσο τα παιδιά μεγάλωναν, με τους περισσότερους επιστήμονες να φορούν λευκές ρόμπες και γυαλιά.
Γιατί τα παιδιά βλέπουν έτσι τους επιστήμονες
Γιατί συμβαίνει αυτό; Υπάρχουν πολλοί λόγοι, ξεκινώντας από τον τρόπο που απεικονίζονται οι επιστήμονες στην τηλεόραση, στα βιβλία και σε άλλα μέσα. Δεν είναι έκπληξη ότι τη δεκαετία του 1960 και 1970, σχεδόν κάθε παιδί θεωρούσε τους επιστήμονες άντρες, επειδή οι περισσότεροι επιστήμονες ήταν άντρες και απεικονίζονταν έτσι στα μέσα.
Τα τελευταία χρόνια, οι γυναίκες απεικονίζονται πιο συχνά ως επιστήμονες στην τηλεόραση και στις ταινίες και δεν φορούν μόνο λευκές ρόμπες και γυαλιά. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ακόμα δουλειά να γίνει. Οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι σημαντικά υποεκπροσωπούμενες στις καριέρες που συνδέονται με πιο θετικά και τεχνικά επαγγέλματα. Σύμφωνα με τη UNESCO, το 2024 οι γυναίκες αποτελούσαν περίπου το 28% του εργατικού δυναμικού στις STEM, ενώ το μη STEM ποσοστό έφτανε το 47%.