Ο όρος «κλειστό παιδί» χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει παιδιά που δυσκολεύονται να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα, αποφεύγουν την επικοινωνία ή δείχνουν συναισθηματικά αποστασιοποιημένα. Από επιστημονική σκοπιά, αυτή η συμπεριφορά δεν αποτελεί χαρακτηριστικό προσωπικότητας με την έννοια της αμετάβλητης ιδιότητας, αλλά συχνά μια προσαρμοστική αντίδραση σε εμπειρίες, ιδιοσυγκρασία ή περιβάλλοντα που δεν ευνόησαν την έκφραση.

Η αναπτυξιακή ψυχολογία τονίζει ότι η συναισθηματική έκφραση δεν είναι έμφυτη δεξιότητα, αλλά ικανότητα που καλλιεργείται μέσα από σχέσεις. Ένα παιδί μπορεί να είναι σιωπηλό, αποσυρμένο ή επιφυλακτικό είτε λόγω ιδιοσυγκρασίας (π.χ. εσωστρέφεια), είτε λόγω προηγούμενων εμπειριών όπου η έκφραση δεν έγινε αποδεκτή, αγνοήθηκε ή τιμωρήθηκε.

Διαβάστε επίσης: Νήπια: 3 +1 αστείες αλλά και εκνευριστικές συμπεριφορές…και πώς να τις αντιμετωπίσετε!

Σημαντικό είναι να διαχωρίζεται η συναισθηματική δυσκολία από την «ανυπακοή» ή την αδιαφορία.

Η ασφάλεια είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να ανοιχτεί το παιδί

Έρευνες στην προσκόλληση δείχνουν ότι τα παιδιά εκφράζονται συναισθηματικά μόνο όταν νιώθουν ασφάλεια. Η πίεση για επικοινωνία, οι επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις ή οι έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις των ενηλίκων συχνά ενισχύουν το κλείσιμο.

Το παιδί χρειάζεται:

  • προβλεψιμότητα,

  • σταθερή παρουσία,

  • απουσία κριτικής ή βιασύνης.

Ενθαρρύνουμε την ελεύθερη έκφραση

Το παιδί πρέπει να έχει χώρο να εκφραστεί δημιουργικά και να αναπτύξει την προσωπικότητά του, μέσω παιχνιδιού, τέχνης (ζωγραφική, θέατρο), και συζήτησης, εντός ασφαλών πλαισίων, για:

  • Ανάπτυξη προσωπικότητας: Βοηθά στη διαμόρφωση χαρακτήρα, εμπιστοσύνης και ανεξαρτησίας.
  • Κριτική σκέψη: Καλλιεργεί την ικανότητα να σκέφτονται και να εκφράζονται με πρωτοτυπία.
  • Συναισθηματική υγεία: Επιτρέπει στα παιδιά να εκφράζουν συναισθήματα και ανάγκες. 

Ο ρόλος της έμμεσης επικοινωνίας

Για πολλά παιδιά, η άμεση λεκτική έκφραση είναι δύσκολη. Η επιστήμη αναγνωρίζει τη σημασία της έμμεσης επικοινωνίας μέσω του παιχνιδιού, της ζωγραφικής, της αφήγησης ή των συμβολικών δραστηριοτήτων. Μέσα από αυτές, το παιδί εκφράζει βιώματα χωρίς την πίεση της άμεσης αποκάλυψης.

Το παιχνίδι λειτουργεί ως «γλώσσα» όταν οι λέξεις δεν είναι διαθέσιμες.

Λιγότερες ερωτήσεις, περισσότερη παρουσία

Οι ενήλικες συχνά προσπαθούν να «ξεκλειδώσουν» το παιδί μέσω ερωτήσεων. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι η παρουσία είναι πιο αποτελεσματική. Η ενεργητική ακρόαση, η επανάληψη χωρίς διόρθωση και η επικύρωση των συναισθημάτων — ακόμη κι όταν δεν εκφράζονται λεκτικά — ενισχύουν τη συναισθηματική ασφάλεια.

Παράδειγμα υποστηρικτικής στάσης: «Βλέπω ότι σήμερα δεν θέλεις να μιλήσεις. Είμαι εδώ όταν το θελήσεις».

Η επιστημονική προσέγγιση υπογραμμίζει τη σημασία του σεβασμού στον ρυθμό του παιδιού και της συνέπειας από την πλευρά του ενήλικα.

Πότε χρειάζεται εξειδικευμένη υποστήριξη

Αν η συναισθηματική απόσυρση συνοδεύεται από έντονη αλλαγή συμπεριφοράς, κοινωνική απομόνωση, απώλεια ενδιαφέροντος ή δυσκολίες στη λειτουργικότητα, η συμβολή ειδικού ψυχικής υγείας παιδιών μπορεί να χρειαστεί.