Η πανδημία του κοροναϊού «πάγωσε» τη διακοπή καπνίσματος

Πάνω από το 70% των καπνιστών διεθνώς, οι οποίοι υπολογίζονται περίπου σε 1,3 δισ. άτομα, δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες διακοπής του καπνίσματος. Το εμπόδιο έγινε μεγαλύτερο με την πανδημία, καθώς το ιατρικό δυναμικό των χωρών και ιδίως οι πνευμονολόγοι, επικεντρώθηκαν στην αντιμετώπιση του κοροναϊού.

Εντούτοις, το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο για βαρύτερη νόσο κατά 34%

Τα στοιχεία αυτά παρουσιάστηκαν σε συνέντευξη τύπου για την κοινή δράση της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας και της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων. Οι φορείς προγραμματίζουν πρωτοβουλίες ενημέρωσης για τη διακοπή του καπνίσματος με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος (31 Μαΐου), με κεντρικό μήνυμα «Δεσμεύομαι και Σταματώ».

Στη συνέντευξη, ο αντιδήμαρχος Υγείας και Παιδείας του Δήμου Αθηναίων – μαιευτήρας-γυναικολόγος, κ. Εμμανουήλ Καλαμπόκας αναφέρθηκε στο μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψε ο Δήμος με την ΕΠΕ για την πρόληψη και αντιμετώπιση των λοιμώξεων του αναπνευστικού και του καπνίσματος. Στο πλαίσιο αυτό, το σιντριβάνι της Ομόνοιας θα φωταγωγηθεί την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, ενώ θα πραγματοποιηθούν webinar για την πρόληψη του εφηβικού καπνίσματος και λειτουργία ιατρείων διακοπής καπνίσματος από την ΕΠΕ τον Ιούνιο.

Το κάπνισμα παραμένει μια από τα κύριες αιτίες πρόωρων θανάτων που μπορούν να προληφθούν, και παρότι ο ΠΟΥ σύναψε την Παγκόσμια Συνθήκη για τον Έλεγχο του Καπνού (ΠΣΕΚ) το 2004, οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου ότι η πλήρης εφαρμογή της υστερεί διεθνώς.

Ο ΠΟΥ κατατάσσει την εξάρτηση από τη νικοτίνη στις χρόνιες ασθένειες και παροτρύνει τους επαγγελματίες υγείας να ενσωματώσουν τη διακοπή του καπνίσματος στην καθημερινή τους πρακτική.

Στην εκδήλωση, ο Πρόεδρος Ε.Π.Ε, Καθηγητής Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ, Β’ Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική ΓΝΑ «Αττικόν», Στυλιανός Λουκίδης, υπογράμμισε ότι «σηματοδοτείται η έναρξη μιας σημαντικής συνεργασίας μεταξύ της Ε.Π.Ε και της Ε.Κ.Ε για την προάσπιση της Δημόσιας Υγείας. Αναδεικνύεται η ανάγκη για συστράτευση όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την καταπολέμηση του καπνίσματος, ενός προδιαθεσικού και επιβαρυντικού παράγοντα για πολλά από τα αναπνευστικά και καρδιολογικά νοσήματα. Προανήγγηλε τη δημιουργία παράλληλου Συμβουλίου Ελέγχου του Καπνού και Περιβάλλοντος, στα πρότυπα της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας. Το Συμβούλιο θα συνεδριάζει αυτόνομα και θα συνεπικουρεί την εταιρεία στις αποφάσεις και τις δράσεις της σε αυτά τα δύο θέματα».

Αντίστοιχα με τη σειρά του, ο κ. Ιωάννης Κανακάκης, Πρόεδρος της ΕΚΕ και Διευθυντής της Θεραπευτικής Κλινικής του ΓΝΑ «Αλεξάνδρας», αναφερόμενος στη συνεργασία, εστίασε στη βλαπτική επίδραση του καπνίσματος στους πνεύμονες και το καρδιαγγειακό σύστημα και σε ειδική εκστρατεία ενημέρωσης για το παθητικό κάπνισμα και τα οφέλη από την διακοπή του καπνίσματος, αλλά και στην εκστρατεία της ΕΚΕ  για εκπαίδευση για ζωή χωρίς εξαρτήσεις από την σχολική ηλικία με ένα διαδραστικό πρόγραμμα.

Δυσκολίες πρόσβασης

Η κα. Παρασκευή Κατσαούνου, Αναπληρώτρια  Καθηγήτρια Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής Ε.Κ.Π.Α, Μέλος ΔΣ Ε.Π.Ε,  τ. Πρόεδρος της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος και Ιατρικής Εκπαίδευσης της E.R.S, υπογράμμισε ότι πάνω από το 70% των 1,3 δισ. χρηστών καπνού παγκοσμίως δεν έχουν πρόσβαση στις υπηρεσίες διακοπής του καπνίσματος. Το χάσμα επιδεινώθηκε περαιτέρω τον τελευταίο χρόνο καθώς οι επαγγελματίες υγείας, και δη οι πνευμονολόγοι, έχουν αφοσιωθεί στην αντιμετώπιση της πανδημίας COVID-19. Γι’ αυτό και ο ΠΟΥ φέτος έχει επικεντρώσει την επικοινωνία της Παγκόσμιας Ημέρας στην ενδυνάμωση 100 εκατ. χρηστών καπνού να κάνουν μια προσπάθεια διακοπής, δημιουργώντας δίκτυα υποστήριξης και αυξάνοντας την πρόσβαση στις υπηρεσίες διακοπής του καπνίσματος, σύμφωνα και με τις δεσμεύσεις της ΕΠΕ (www.denkapnizo.org). Αυτό θα επιτευχθεί αυξάνοντας τις υπάρχουσες υπηρεσίες και λανσάροντας καινοτόμες ψηφιακές υπηρεσίες.

Η κα. Κατσαούνου, τόνισε επίσης ότι «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το κάπνισμα είναι σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας και για τις λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού, όπως η γρίπη και η πνευμονιοκοκκική πνευμονία και για τον κορωνοϊό, το υψηλό κλινικό και οικονομικό φορτίο των οποίων ήρθε στο προσκήνιο με αφορμή την πρόσφατη πανδημία. Για το λόγο αυτό, είναι ιδιαίτερα σημαντική η τήρηση των μέτρων πρόληψης για όλες τις αναπνευστικές λοιμώξεις και όχι μόνο της COVID-19, ιδιαιτέρως μέσω του εμβολιασμού. Παράλληλα, όμως, τα οφέλη του επεκτείνονται στο σύνολο της κοινότητας μέσω της συλλογικής ανοσίας και του περιορισμού στη μετάδοση της νόσου, με αποτέλεσμα τη θωράκιση της κοινωνίας και τη συμβολή στην κοινωνική ευημερία».

Βαρύτερη covid

Ο κ. Κωνσταντίνος Τούτουζας, Γραμματέας Ε.Κ.Ε, Καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ, Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, ΓΝΑ «Ιπποκράτειο», σημείωσε πως «σε συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση 18 μελετών με 6.310 ασθενείς, οι οποίες εξέτασαν τη σχέση του καπνίσματος με τη βαρύτητα της νόσου και τη θνησιμότητα σε ενήλικους νοσηλευόμενους ασθενείς με λοίμωξη COVID-19, φάνηκε ότι το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο για βαρύτερη νόσο κατά 34%. Η συσχέτιση του καπνίσματος με αυξημένη πιθανότητα θανάτου δεν ήταν στατιστικά σημαντική.

Βρέθηκε ακόμη, ότι τόσο η ηλικία, όσο και η συχνότητα του σακχαρώδη διαβήτη είχαν αρνητικές συσχετίσεις με τον κίνδυνο για βαρύτερη νόσο, δηλαδή ο ρόλος του καπνίσματος ως παράγοντας κινδύνου ήταν σημαντικότερος σε νέους ασθενείς χωρίς σακχαρώδη διαβήτη. Επιπλέον, πολύ πρόσφατα δημοσιεύθηκε μια μεγάλη προοπτική μελέτη και βρέθηκε ότι το κάπνισμα συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης συμπτωμάτων από τη λοίμωξη COVID-19, καθώς και μεγαλύτερη επιβάρυνση των συμπτωμάτων. Οι ασθενείς με SARS-CoV-2 που κάπνιζαν, είχαν υψηλότερο φορτίο συμπτωμάτων και είχαν περισσότερες πιθανότητες να χρειαστεί να νοσηλευτούν, σε σύγκριση με τους μη καπνιστές».

Επικίνδυνη συμπεριφορά

Με αφορμή διάφορες πηγές που ανέφεραν πιθανά οφέλη για τους καπνιστές σε σχέση με τη λοίμωξή από COVID-19, η Πνευμονολόγος, Συντονίστρια Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος & Προαγωγής της Υγείας της Ε.Π.Ε. κα. Ζαφειρία Μπαρμπαρέσσου, ανέφερε ότι «Σύμφωνα με επιστημονικά δεδομένα από peer-reviewed μελέτες, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία ισχυρή απόδειξη ότι οι καπνιστές προστατεύονται από την μόλυνση με τον ιό. Αντιθέτως, μάλιστα, αναδεικνύονται ολοένα αυξανόμενα δεδομένα, που σχετίζουν τους καπνιστές με σοβαρότερη νόσο και χειρότερη πρόγνωση.

Επιπλέον, οι καπνιστές έχουν αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης, καθώς αφαιρούν τη μάσκα και επειδή αγγίζουν με τα δάκτυλα συχνά το πρόσωπο και το στόμα έχοντας προηγουμένως αγγίξει άλλα δυνητικά μολυσμένα αντικείμενα (αναπτήρες, σπίρτα)». Πρόσθεσε ότι στη συγκυρία της πανδημίας, με τις πιέσεις στα συστήματα υγείας, η διακοπή καπνίσματος είναι  ότι καλύτερο  μπορεί να κάνει κανείς, για να φροντίσει την υγεία του και την υγεία των ανθρώπων γύρω του.

Καπνικά προϊόντα

Η κα. Μάρθα Ανδρίτσου, Πνευμονολόγος, Α’ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ, Γ.Ν.A «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ», Συντονίστρια Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος & Προαγωγής της Υγείας της Ε.Π.Ε επεσήμανε ότι ο ΠΟΥ και η Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία (ERS) δεν αποδέχονται τα καινούργια καπνικά ως εργαλεία διακοπής (ERS and tobacco harm reduction ERJ 2019) – θέση την οποία ενστερνίζεται και η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία -, υποστηρίζοντας ότι η χρήση τους υπονομεύει τη διακοπή του καπνίσματος και την ιατρική μεθοδολογία που υποδεικνύουν οι διεθνείς οδηγίες για αυτό το στόχο, όπως ο συνδυασμός συμβουλευτικής και φαρμακευτικής αγωγής. Στο πλαίσιο αυτό, τόσο η ERS όσο και η ΕΠΕ δε δέχονται ως μέλη τους άτομα που έχουν σύγκρουση συμφερόντων με την καπνοβιομηχανία».

Σκλήρυνση των αγγείων

Στα νέα καπνικά προϊόντα αναφέρθηκε και ο κ. Χαράλαμπος Βλαχόπουλος, Καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ, Α’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, ΓΝΑ «Ιπποκράτειο», τονίζοντας ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα προϊόντα θερμαινόμενου καπνού προωθούνται ως μέσα μειωμένης έκθεσης σε βλαπτικά συστατικά ή και μειωμένου κινδύνου. Και ενώ τα ηλεκτρονικά τσιγάρα προτείνονται ως μέσο διακοπής του καπνίσματος, η μεγάλη ετερογένειά τους κάνει πολύπλοκη την τεκμηρίωση των ωφελειών και των δυνητικών κινδύνων.

Όσο για τα συστήματα θέρμανσης καπνού δεν αποτελούν μέθοδο διακοπής καπνίσματος.

Τα δεδομένα για την καρδιαγγειακή ασφάλεια των συσκευών θέρμανσης καπνού είναι μέχρι στιγμής λίγα. Η πλήρης τεκμηρίωση του κινδύνου μέσω του υπολογισμού της αύξησης συμβάντων, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου ή το εγκεφαλικό επεισόδιο, θα απαιτήσει πολλά έτη. Μέχρι τότε η επιστημονική κοινότητα προσπαθεί να προβλέψει αυτόν τον κίνδυνο μέσω δεικτών υγείας.

Ο κ. Βλαχόπουλος αναφέρθηκε σε πρόσφατη μελέτη της Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής που έδειξε ότι, όπως και στην περίπτωση των ηλεκτρονικών τσιγάρων, τα προϊόντα θερμαινόμενου καπνού αυξάνουν άμεσα την αορτική σκληρία. Και τόνισε ότι «Αυτό που πρέπει παντοιοτρόπως να τονίζεται είναι ότι ο όρος “τροποποιημένος” κίνδυνος δεν είναι συνώνυμος της απουσίας κινδύνου. Η ενημέρωση για τα προϊόντα αυτά από την ίδια την καπνοβιομηχανία απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και επαγρύπνηση από την Πολιτεία».