Ξεσπάματα παιδιού – Πώς θα το βοηθήσουμε να διαχειριστεί τον θυμό του;

Νευρικά ξεσπάσματα και εκρήξεις θυμού (tantrums) συνοδευόμενα από συμπεριφορές όπως συνεχόμενη γκρίνια, έντονο πείσμα, κλάμα, φωνές, κύλισμα στο πάτωμα, ακόμη και βίαιες εκδηλώσεις όπως κλωτσιές, δαγκώματα ή πέταγμα αντικειμένων, φαινομενικά αναίτια και χωρίς να υπάρχει πάντα «λογική» σύνδεση με εξωτερικούς παράγοντες είναι ίσως η συχνότερη και δυσκολότερη πρόκληση για όλους τους γονείς και φροντιστές των παιδιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας.

Η άρνηση και η μη συμμόρφωση με τις προτροπές των γονιών καθώς και η εντατικοποίηση των παραπάνω δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο τη διαχείριση αλλά και τη λύση αυτών των επεισοδίων, κλιμακώνοντας συχνά τις αντιδράσεις αυτές σε «ανεξέλεγκτα» επίπεδα. Η κλιμάκωση των συναισθημάτων του παιδιού, αν δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα, τόσο συχνότερα θα επαναλαμβάνεται και ακόμη πιο εύκολα θα κορυφώνεται και θα προκύπτουν αυτά τα ξεσπάσματα θυμού.

Τι φταίει;

Οι γονείς νιώθουν σύγχυση πολλές φορές και απόγνωση καθώς βιώνουν αυτό το συναισθηματικό και σωματικό ξέσπασμα του παιδιού τους, χωρίς να κατανοούν γιατί συμβαίνει και πώς μπορούν να το σταματήσουν. Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, καθώς και από κλινικές μελέτες, τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι ότι αυτές οι εκρήξεις έχουν ως αιτίες και αφορμές είτε ψυχολογικά είτε σωματικά αίτια. Για παράδειγμα, όταν ένα παιδί πεινάει, διψάει, είναι κουρασμένο, εξαντλημένο, αρρωσταίνει, πονάει και ταυτόχρονα είναι θυμωμένο και δεν μπορεί να εκφράσει ή να εξωτερικεύσει τον θυμό ή και γενικότερα το συναίσθημα που το κατακλύζει, τότε είναι πολύ πιθανό να προκύψει ένα ξέσπασμα. Με άλλα λόγια τα παιδιά που είναι ψυχοσωματικά ή και συναισθηματικά υπερφορτισμένα είτε στιγμιαία είτε για μεγαλύτερο διάστημα και δεν μπορούν να εξωτερικεύσουν ή να επικοινωνήσουν τη δυσφορία τους (π.χ. λεκτικά), αναζητώντας ανακούφιση, είναι πολύ πιθανό να την εκδραματίσουν μέσα από ένα τέτοιο ξέσπασμα.

Αντιμετωπίζοντας τα ξεσπάσματα

• Υπάρχουν όμως τρόποι να αντιμετωπίσουμε αυτά τα ξεσπάσματα και να βοηθήσουμε τα παιδιά μας τόσο την ώρα αυτών των έντονων συναισθημάτων τους, αλλά και μετά την «εκτόνωσή» τους, ώστε να χτίσουμε μια σχέση εμπιστοσύνης και επικοινωνίας που θα καθιστά αυτές τις εκρήξεις «μη απαραίτητες». Ας δούμε λοιπόν πώς μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε:
• Αποδεχόμαστε πλήρως τα συναισθήματα του παιδιού. Οσο κι αν σε εμάς φαίνεται παράλογο ή υπερβολικό να κλαίει και να χτυπιέται γιατί το αγαπημένο του ρούχο είναι στα άπλυτα και αρνείται να φορέσει οτιδήποτε άλλο, καθυστερώντας μας για τη δουλειά… παραμένουμε ψύχραιμοι και ήρεμοι.
• Πλησιάζουμε το παιδί, στο ύψος του, ώστε να διασφαλίσουμε βλεμματική επαφή. Ζητάμε να μας κοιτάξει στα μάτια και να πάρει μία ή περισσότερες ανάσες.
• Απευθυνόμαστε στο συναισθηματικό βίωμα του παιδιού, κι όχι στη λογική του.
• Παραμένουμε δίπλα στο παιδί ήρεμοι, με ήρεμη φωνή και χαλαρές (όχι απότομες, νευρικές) κινήσεις και προσπαθούμε να καταλάβουμε και να συντονιστούμε με τη συναισθηματική του κατάσταση. Δεν πανικοβαλλόμαστε ούτε νιώθουμε ντροπή/ αμηχανία (αν το συμβάν λαμβάνει χώρα παρουσία άλλων ή και σε δημόσιο χώρο).
• Αν το παιδί μπορεί να εκφραστεί λεκτικά, το αφήνουμε να μιλήσει για όσο χρειάζεται να μας εξηγήσει τι του συμβαίνει και πώς αισθάνεται.
• Αν όχι, του κάνουμε ερωτήσεις (ή του ζητάμε να μας δείξει τι συμβαίνει) που διευκολύνουν την επικοινωνία, μέχρι να μπορέσουμε να συνεννοηθούμε και να καταλάβουμε τι θέλει και τι το ενοχλεί.

Αφήστε τα να θυμώσουν

• Επιτρέπουμε στα παιδιά να εκφράσουν ελεύθερα τον θυμό τους. Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα. Στόχος είναι να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά να εκφράζουν τον θυμό τους με υγιή και αποτελεσματικό τρόπο και όχι να μη θυμώνουν. Τα παροτρύνουμε να μοιραστούν μαζί μας τα όποια αρνητικά συναισθήματα βιώνουν είτε εκείνη τη στιγμή είτε γενικότερα – ακόμη και για μας – μέσα σε ένα πλαίσιο ασφάλειας και αποδοχής. Ακόμη τα παροτρύνουμε να προτείνουν λύσεις για αυτό που τους απασχολεί και μαζί καταλήγουμε και αποφασίζουμε για τα επόμενα βήματα επίλυσης της «κρίσης».
• Δεν λέμε σε όλα «ναι» απλώς για να τα καθησυχάσουμε και να εκτονωθεί το ξέσπασμα.
• Δεν είμαστε όμως και απόλυτα αρνητικοί σε ό,τι ακούμε ως ζητούμενο μιας και συχνά τα ξεσπάσματα αυτά θυμού είναι αποτέλεσμα της έντονης απογοήτευσης των παιδιών επειδή δεν πραγματοποιήθηκε κάποια επιθυμία τους ή για να αποφύγουν κάποια ανεπιθύμητη ενέργεια ή συνέπεια. Λανθασμένα έμαθαν αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας του συναισθήματός τους καθώς αντανακλαστικά με αυτή τη συμπεριφορά κατάφεραν κάποια στιγμή να επιβάλουν αυτό που ήθελαν.
• Δεν αποφεύγουμε τη δυσφορία τους (και μαζί τη δική μας) με απειλές ή τιμωρητικές μεθόδους, αυτό θα εντατικοποιήσει το ξέσπασμα. Προσπαθούμε να αφομοιώσουμε την ένταση των παιδιών και να τα βοηθήσουμε να την εκτονώσουν πιο αποτελεσματικά και με πιο υγιείς τρόπους.

Μετά το πέρας της κρίσης

• Συζητάμε το συμβάν. Ρωτάμε και απαντάμε κάνοντας brainstorming μαζί με τα παιδιά πώς αλλιώς θα μπορούσαμε όλοι να αντιμετωπίσουμε την «κρίση», ποιες εναλλακτικές αντιδράσεις θα ήταν αποτελεσματικότερες; Για παράδειγμα, λέμε: «Αντί να γκρινιάζεις, να κλαις και να χτυπιέσαι, πες μου ή δείξε μου τι θέλεις και τι σε ενοχλεί».
• Καταστρώνουμε κατ’ αυτόν τον τρόπο και συμφωνούμε εκατέρωθεν σε ένα πλάνο διαχείρισης για την επόμενη φορά που θα προκύψει κάτι αντίστοιχο. Ποιος θα ήταν ιδανικά ο τρόπος να αποφύγουμε αυτή τη συναισθηματική κλιμάκωση και το έντονο ξέσπασμα;
• Ακολουθούμε τα 3 Π της υγιούς επικοινωνίας και θετικής αναπλαισίωσης της συμπεριφοράς των παιδιών προς αποφυγή μελλοντικών ξεσπασμάτων.

ΠΕΙΤΕ με ήρεμο και απλό τρόπο αυτό που αισθάνεστε και αυτό που προσδοκάτε από τα παιδιά. Θέστε στόχους εφικτούς και διασφαλίστε ότι τα παιδιά τους κατανοούν και μπορούν να ανταποκριθούν.

ΠΑΡΑΓΑΓΕΤΕ συναισθηματική θαλπωρή και ασφάλεια. Παραγάγετε θετικό συναίσθημα και αποδοχή ακόμη και των αρνητικών συναισθημάτων. Παραγάγετε και εξασφαλίστε ένα υγιές περιβάλλον ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης και εξέλιξης για τα παιδιά.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΤΕ πώς αισθάνονται και φέρονται τα παιδιά σε συνθήκες έντασης ή άγχους. Μπορεί να αφομοιώνουν ή και να αναπαράγουν το δικό σας άγχος και ανασφάλεια. Προσέξτε πότε και γιατί συμβαίνουν αυτά τα ξεσπάσματα. Να είστε συνεπείς σε αυτό που έχει συμφωνηθεί ή οριστεί ως βέλτιστη συμπεριφορά, αντίδραση. Τα παιδιά μιμούνται εμάς και μας έχουν ως πρότυπα συμπεριφοράς.

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Βάσω Μακαρώνη, κλινική ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια