Το να είσαι γονιός είναι μια από τις πιο απαιτητικές “δουλειές” και κανείς δεν την κάνει… τέλεια. Ωστόσο, υπάρχουν λάθη που δύσκολα εντοπίζονται. Ένα από αυτά είναι όταν ο γονιός ζητά (ή χρειάζεται) υπερβολικά πολλά από το παιδί του, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια “αόρατη εξάρτηση”, ένας συναισθηματικός δεσμός χωρίς όρια. Δεν πρόκειται για κακοποίηση, ούτε συμβαίνει πάντοτε σκόπιμα. Όμως, δεν είναι μια κατάσταση υγιής — ούτε για τον γονιό ούτε για το παιδί.
Διαβάστε επίσης: Έρευνα: «Μικρά παιδιά, μικρές έγνοιες-μεγάλα παιδιά, μεγάλες έγνοιες»
Πώς ακριβώς μοιάζει η “αόρατη εξάρτηση”
Όταν η σχέση γονιού-παιδιού διαμορφώνεται κατά αυτόν τον τρόπο, τα όρια μεταξύ τους είναι θολά ή δεν υπάρχουν καθόλου. Είναι σαν να είναι συναισθηματικά “μπλεγμένοι” σε σημείο που δεν μπορούν να διαχωρίσουν πού τελειώνει ο ένας και πού αρχίζει ο άλλος.
Ίσως πρόκειται για μια μητέρα που μοιράζεται υπερβολικά πολλά με το παιδί της. Ή για έναν πατέρα που στηρίζεται συναισθηματικά στο παιδί του. Το παιδί μαθαίνει — χωρίς να του το λέει κανείς — ότι δεν επιτρέπεται να είναι ανεξάρτητο. Ότι ρόλος του είναι να είναι το στήριγμα του γονιού, ο “ψυχολόγος”, ο “φίλος”…
Αυτό το παιδί ίσως μεγαλώσει και δεν του περάσει ποτέ απ’ το μυαλό ότι θα μπορούσε να μην εμπλέκει τον γονιό του σε κάθε πτυχή της ζωής του. Οι καθημερινές συνομιλίες μπορεί να είναι ατελείωτες. Η ιδέα ότι θα περάσει μια γιορτή ή ένα τριήμερο μακριά τους να του φαίνεται αδιανόητη. Και το πιο παραπλανητικό κομμάτι; Από έξω όλα δείχνουν ιδανικά. Όμως εσωτερικά, το παιδί αισθάνεται πως δεν μπορεί να απομακρυνθεί χωρίς να πληγώσει, να προδώσει ή να “εγκαταλείψει” τον γονιό.
Η “αόρατη εξάρτηση” μπορεί να κρύβεται σε μικρές, καθημερινές πράξεις. Ως ενήλικες, σκεφτείτε συμπεριφορές, όπως:
- Πρέπει πάντα να περνάτε τις γιορτές στο πατρικό σας, «γιατί αλλιώς η μαμά θα στεναχωρηθεί».
- Ο πατέρας σας εμφανίζεται απροειδοποίητα και θεωρεί αυτονόητο ότι θα του αφιερώσετε χρόνο.
- Περνάτε ώρες στο τηλέφωνο με τη μητέρα σας για να νιώσει “μέσα στη ζωή σας”.
Αν κάτι από αυτά σας φαίνεται γνώριμο, ίσως είναι ώρα να αναρωτηθείτε αν αυτή η σχέση σας στηρίζει ή σας πιέζει.
Τώρα, ως γονείς εσείς οι ίδιοι, αναρωτηθείτε, μήπως λέτε στο παιδί:
- «Δεν ξέρω τι θα έκανα χωρίς εσένα.»
- «Εσύ με ξέρεις καλύτερα απ’ όλους.»
- «Δεν μπορώ καν να σκεφτώ ότι θα φύγεις από κοντά μου.»
Από μόνες τους, αυτές οι φράσεις δεν είναι πάντα προβληματικές. Όμως όταν επαναλαμβάνονται συστηματικά, το παιδί εγκλωβίζεται, αναλαμβάνοντας ψυχολογικές ευθύνες που δεν του αναλογούν. Επιπλέον, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μεγάλοι είναι βαθιά και η λύση τους δεν μπορεί να έρθει από το παιδί. Έτσι, το παιδί μπορεί να νιώθει ακόμα και πως απέτυχε. Πως δεν είναι αρκετό, δεν είναι ικανό, δεν είναι “σωτήριο”.
Η “αόρατη εξάρτηση”μπορεί να διαρκέσει μια ολόκληρη ζωή, αν δεν αναγνωριστεί και δεν αντιμετωπιστεί.
Στο βιβλίο The Emotional Incest Syndrome, η ψυχοθεραπεύτρια Pat Love εξηγεί ότι η συνεχής συναισθηματική επιβάρυνση ενός παιδιού οδηγεί σε κάτι πολύ βαθύτερο:
«Όταν ο γονιός καταπιέζει ξανά και ξανά τον θυμό του παιδιού, εκείνο τελικά καταργεί τη δυνατότητα να θυμώσει. Είναι ασφαλέστερο να κόψει ένα κομμάτι του εαυτού του, παρά να συγκρουστεί με το πρόσωπο απ’ το οποίο εξαρτάται η επιβίωσή του.»
Το παιδί αυτό, ως ενήλικας, δυσκολεύεται να θυμώσει, να διαφωνήσει, να αποστασιοποιηθεί. Ακόμα κι αν νιώθει ενοχές, πνίγεται. Πολλοί γύρω του μπορεί να του λένε πόσο “τυχερό” είναι με έναν τόσο αφοσιωμένο γονιό — κι αυτό εντείνει τη σύγχυση.
Ταυτόχρονα, μπορεί να δυσκολεύεται να εμπιστευτεί τον εαυτό του. Να νιώθει ότι χρειάζεται την επιβεβαίωση ή την έγκριση του γονιού για κάθε σημαντική απόφαση. Ο γονιός, συχνά ασυνείδητα, περνάει το μήνυμα: «Δεν μπορείς να τα καταφέρεις μόνος σου».
Ελευθερία δεν σημαίνει απόρριψη
Αν είσαι ο γονιός, το πρώτο βήμα είναι να βρεις άλλες σχέσεις ή δραστηριότητες που σε στηρίζουν. Στόχος: να μην εξαρτάσαι αποκλειστικά από το παιδί σου για συναισθηματική ισορροπία. Πρέπει να αντιμετωπίσεις τις δυσκολίες σου δίνοντας ταυτόχρονα στο παιδί σου το δώρο της ελευθερίας.
Ως ενήλικο παιδί, μπορείς να ανακαλύψεις τη δύναμή σου χωρίς να πάψεις να αγαπάς. Η αγάπη δεν μετριέται άλλωστε με το πόσο προσκολλημένοι είμαστε ο ένας στον άλλο. Μετριέται με το πόσο ελεύθερα μπορούμε να αγαπάμε ο ένας τον άλλο — χωρίς φόβο, χωρίς ενοχές, χωρίς εγκλωβισμό.