Εξωσωματική χωρίς φάρμακα

Από τότε που οι βρετανοί επιστήμονες Ρόμπερτ Έντουαρτς και Πάτρικ Στέπτοου έφεραν στον κόσμο το πρώτο παιδί του σωλήνα, η επιστήμη έχει αναπτύξει πολλές και πρωτοποριακές μεθόδους προκειμένου να αντιμετωπιστεί το σοβαρό πρόβλημα της υπογονιμότητας. Οι περισσότερες φυσικά από αυτές γίνονται με φάρμακα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια τα καλλιεργητικά «μέσα» έχουν βελτιωθεί αισθητά, με αποτέλεσμα η υπογονιμότητα να αντιμετωπίζεται όλο και με λιγότερα φάρμακα. Τα ωάρια πλέον μπορούν να ωριμάζουν in vitro, δηλαδή στο εργαστήριο, και οι γυναίκες να υποφέρουν όλο και λιγότερο. Οι επιστήμονες γνωρίζοντας την παθοφυσιολογία του γενετικού κύκλου, πώς δηλαδή αναπτύσσεται και ωριμάζει το ωάριο, ξεκίνησαν αυτή την in vitro τεχνική.

Το κυριότερο πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι δεν χορηγούνται στις γυναίκες φάρμακα ορμονικής διέγερσης ή γοναδοτροπίνες πριν την ημέρα της συλλογής των ωαρίων, όπως συμβαίνει σε κάθε συμβατικό κύκλο εξωσωματικής. Κατά συνέπεια, αποφεύγονται οι ποικίλες παρενέργειες των φαρμάκων, όπως το σύνδρομο της υπερδιέγερσης των ωοθηκών και οι σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να παρουσιάσει. Η σημαντικότερη επιπλοκή που μπορεί να εκδηλωθεί σε μια γυναίκα που βρίσκεται σε πρόγραμμα εξωσωματικής γονιμοποίησης είναι το σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών. Εκδηλώνεται μόνο στο 5% των περιπτώσεων και οι επιπτώσεις στην υγεία της γυναίκας μπορεί να είναι από ασήμαντες και άμεσα θεραπεύσιμες έως πολύ σοβαρές. Η σοβαρή μορφή του συνδρόμου αφορά μόνο το 1% των γυναικών και το συναντάμε κυρίως σε γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες.

Η in-vitro ωρίμανση ωαρίων είναι πολύ εύκολη θεραπευτική μέθοδος και απαιτεί πολύ λιγότερο χρόνο σε σχέση με τη συμβατική εξωσωματική. Η διαδικασία περιλαμβάνει δύο με τρεις υπερηχογραφικούς ελέγχους. Ο πρώτος πραγματοποιείται τη 2η με 3η μέρα του κύκλου και ο δεύτερος μεταξύ 6ης και 9ης ημέρας, προκειμένου να ελεγχθεί η κατάσταση του ενδομητρίου και να μετρηθεί το μέγεθος και ο αριθμός των αναπτυσσομένων ωοθυλακίων. Η συλλογή των ωαρίων πραγματοποιείται συνήθως μεταξύ 9ης και 14ης μέρας του κύκλου. Μία ένεση Human Horionic Gonadotropin (hCG) (Pregnyl) για την επίτευξη ωορρηξίας και την τελική ωρίμανση των ωαρίων γίνεται περίπου 36 ώρες πριν την ωοληψία. Η συλλογή των ωαρίων γίνεται με διακολπική παρακέντηση των ωοθυλακίων με συνεχή υπερηχογραφικό έλεγχο. Χρησιμοποιείται ειδική βελόνα παρακέντησης και η όλη διαδικασία διαρκεί 30 – 40 λεπτά. Τα ανώριμα ωάρια τοποθετούνται σε κατάλληλο υγρό ωρίμανσης όπου και παραμένουν 24 – 48 ώρες. Τα ώριμα ωάρια γονιμοποιούνται με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης (ICSI). Η μεταφορά των εμβρύων πραγματοποιείται 2 με 5 ημέρες μετά την ημέρα της ωοληψίας. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, με την εμβρυομεταφορά, είναι απαραίτητη η χορήγηση κάποιας φαρμακευτικής αγωγής στις γυναίκες για την υποστήριξη του ενδομητρίου και της υποκείμενης εγκυμοσύνης. Η επιτυχία αυτής της μεθόδου εξαρτάται κυρίως από τον αριθμό των ωοθυλακίων, τον αριθμό και την κατάσταση των ωαρίων που συλλέγονται. Το ποσοστό επιτυχίας αυτής της διαδικασίας μπορεί να φτάσει και το 35 – 40%.

Η συγκεκριμένη τεχνική είναι κατάλληλη για γυναίκες μικρότερες των σαράντα ετών που διαθέτουν πολλά ωοθυλάκια στις ωοθήκες τους. Μια άλλη ομάδα γυναικών που χρήζει ιδιαίτερα φιλικής προσέγγισης και ήπιας θεραπείας είναι αυτή που για ιατρικούς λόγους απαγορεύεται να πάρει φάρμακα. Είναι γυναίκες με κάποια μορφή καρκίνου ή με προδιάθεση εμφάνισης κάποιας μορφής καρκίνου. Σε αυτές τις περιπτώσεις η υπογονιμότητα αντιμετωπίζεται χωρίς ορμονική θεραπεία με επιτυχία με τις παραπάνω μεθόδους.

Το κόστος αυτών των μεθόδων είναι αισθητά χαμηλότερο σε σχέση με την κλασική εξωσωματική, όπου η χρήση φαρμάκων ανεβάζει την τιμή. Επιπλέον, η μέθοδος αυτή καθεαυτή κοστολογείται χαμηλότερα. Η γέννηση εκατοντάδων υγιών μωρών με τις εναλλακτικές αυτές μεθόδους εξωσωματικής γονιμοποίησης αποδεικνύει ότι πρόκειται για μια πολλά υποσχόμενη προσέγγιση της ιατρικής της αναπαραγωγής. Με σεβασμό στη γυναίκα και στο σώμα της επιτυγχάνεται ο ιερός σκοπός της τεκνοποίησης και η χαρά της δημιουργίας και της ζωής.

Πρόκειται για μια μελλοντική προοπτική, αφού η μέθοδος αυτή βρίσκεται ακόμα σε πειραματικό στάδιο. Σε αυτή την περίπτωση, λαμβάνονται από τις ωοθήκες μέσω βιοψίας αρχέγονα ωάρια -εντελώς ανώριμα δηλαδή- και καλλιεργούνται σε ειδικές συνθήκες μέχρι να ωριμάσουν. Αυτή η τεχνική θα εφαρμόζεται σε περιπτώσεις όπου πρέπει για ιατρικούς λόγους να γίνει, π.χ., χημειοθεραπεία. Τότε αφαιρούνται οι ωοθήκες, οι οποίες καταψύχονται, και όταν η γυναίκα αποφασίσει να κάνει οικογένεια, γίνεται κάτω από ειδικές συνθήκες και τεχνικές είτε αυτομεταμόσχευση του ωοθηκικού ιστού στο χέρι ή στο πόδι ή στην κοιλιά και στη συνέχεια πρόκληση πολλαπλής ωορρηξίας είτε in vitro ανάπτυξη των αρχέγονων ωαρίων. Στην περίπτωση της αυτομεταμόσχευσης η γυναίκα θα πάρει φάρμακα, ενώ στην in vitro ανάπτυξη δεν θα της χορηγηθεί καθόλου ορμονική θεραπεία. Προς το παρόν η αποτελεσματικότητα της μεθόδου είναι περιορισμένη και μέχρι την εφαρμογή της απαιτούνται ακόμα πολλές μελέτες και πειραματικές εφαρμογές. Με τη μέθοδο αυτή δεν έχει γεννηθεί ακόμα άνθρωπος.

Με τη συνεργασία της Λίας Κασάπη (κλινική εμβρυολόγος).