Έχουν τα παιδιά μας κριτική σκέψη; Πώς θα κάνουμε τα παιδιά μας ανεξάρτητα; Πώς θα διαμορφωθούν οι αυριανοί υπεύθυνοι ενήλικες; Πώς θα γίνουν ευτυχισμένα μέσα σε μία κοινωνία που συνεχώς αλλάζει; Οι ερωτήσεις πολλές για όλους, γονείς και εκπαιδευτικούς. Και με τα μάτια στραμμένα στην καθημερινότητα είναι δύσκολο για όλους μας να έρθουμε αντιμέτωποι με όλους αυτούς τους προβληματισμούς. Η απάντηση σίγουρα δεν είναι μία. Η πολυπλοκότητα της ψυχοσύνθεσης ενός παιδιού δεν το καθιστά ένα εύκολο ζήτημα. Το σίγουρο όμως είναι ότι ο πιο βασικός μηχανισμός που πρέπει να «ασκηθεί» είναι ένας. Αυτός της κριτικής σκέψης.
Tι είναι όμως κριτική σκέψη; Κριτική σκέψη είναι η ικανότητα να φανταστούμε, να αναλύσουμε και να αξιολογήσουμε κάποιες πληροφορίες. Είτε είναι λεκτικές, είτε πληροφορίες πράξεων, κινήσεων και συμπεριφορών. Με άλλα λόγια, η κριτική σκέψη είναι το να μπορεί κάποιος να επιλύσει ένα περίπλοκο πρόβλημα και να βρει μια ξεκάθαρη λύση.
Πάμε να δούμε όμως τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να ασκηθεί αυτός ο «μυς».
Το παιχνίδι της μίμησης
Είναι πολύ σημαντικό να δημιουργούμε τα σωστά πρότυπα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά είναι μιμητικά σε όλες τις ηλικίες. Χρειάζεται να βλέπουν σε εμάς τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τα θέματα που μας προκύπτουν. Ποιες είναι οι σκέψεις μας πίσω από την λύση τους. Αυτό πάντα αναλογικά με την ηλικία των παιδιών. Πρέπει δηλαδή να ψάχνουμε λύσεις σε απλά θέματα (π.χ. το τι θα μαγειρέψουμε) μεγαλόφωνα και να ζητάμε την δική τους συμβολή.
Έλα να παίξουμε
Κάτι επίσης πολύ σημαντικό είναι να παίζουμε μαζί τους. Μέσα από το παιχνίδι μας δίνετε η δυνατότητα να βρίσκουμε μαζί λύσεις στα θέματα που μας προκύπτουν και με αυτό τον τρόπο να καθοδηγούμε τα παιδιά στο να έχουν κριτική σκέψη. Προσοχή όμως δεν πρέπει να δίνουμε όλες τις λύσεις εμείς. Χρειάζεται να τα ενθαρρύνουμε έτσι ώστε να έχουν τα ίδια αυτή την ικανοποίηση. Ένας εύκολος μηχανισμός για να γίνει αυτό είναι με ερωτήσεις π.χ. «Εσύ τι σκέφτεσαι γι’ αυτό;», «Πώς θα ένιωθες με αυτό;», «Τι θα προτιμούσες να κάνεις;». Μην ξεχνάμε ότι αυτός είναι ένας πολύ υγιής τρόπος να τους διδάξουμε το πώς επιλύονται τα προβλήματα άρα τους βοηθάμε να ασκήσουν αυτόν τον «μυ».
Οι δύο επιλογές
Μια πολύ σημαντική παράμετρος είναι αυτή των επιλογών και τον ερωτήσεων. Τα παιδιά δεν ξέρουν πάντα την απάντηση στα ερωτήματα που προκύπτουν γιατί ακόμα είναι σε διαδικασία εκμάθησης της ζωής. Έτσι, όταν προκύπτουν πολλά και δύσκολα ζητήματα δυσκολεύονται να βρουν την λύση και αυτό μπορεί να τα στρεσάρει. Ένας βοηθητικός μηχανισμός είναι να δίνονται πάντα δύο επιλογές στα μικρότερα παιδιά, και όσο μεγαλώνουν να αυξάνονται οι επιλογές τους π.χ. «Θέλεις να μπεις τώρα για μπάνιο ή σε δέκα λεπτά;». «Θέλεις να βάλεις εσύ το χρονόμετρο των δέκα λεπτών ή εγώ;». Σε κάθε περίπτωση, δείξτε τους τον δρόμο γιατί μην ξεχνάτε ότι μία ερώτηση «εν λευκώ» μπορεί να φέρει και μία απάντηση «εν λευκώ». Αν λόγου χάρη η ερώτηση είναι «Πάμε για μπάνιο;» η απάντηση μπορεί κάλλιστα να είναι «όχι». Θέλουμε όμως το παιδί να καταλάβει ότι το μπάνιο είναι σημαντικό για την ατομική υγεία, άρα πρέπει να γίνει.
Κριτικοί τέχνης με κριτική σκέψης
Το πεδίο των τεχνών είναι τεράστιο και μαζί του και το πεδίο της φαντασίας, άρα και της κριτικής σκέψης. Πηγαίντε σε μουσεία και συζητήστε, ζωγραφίστε και πείτε τι φανταστήκατε γι’ αυτό που μόλις είδατε. Ακούστε μουσικές και δείτε παραστάσεις. Αφεθείτε σε αυτό το υπέροχο ταξίδι μαζί τους. Έτσι για να γίνεστε κι εσείς πάλι για λίγο παιδιά.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η κριτική σκέψη είναι η ικανότητα η οποία βοηθάει πολύ τα παιδιά σε όλες τους τις δεξιότητες. Από το να λύσουν μία άσκηση στα μαθηματικά μέχρι το να βρουν μια λύση για κάποιο προσωπικό πρόβλημα που μπορεί να έχει προκύψει με κάποιο φίλο τους. Γιατί και αυτά τα μικρά πλασματάκια έχουν τα δικά τους προβλήματα. Ας τους δώσουμε λοιπόν ένα από τα πιο χρήσιμα εργαλεία ζωής.